دينداري و ايمان

دينداري و ايمان به خداوند از جمله معيارهايي است که در منابع اسلامي مورد توجه جدي قرار گرفته و رعايت آن شرط اساسي در همسر گزيني به شمار آمده است . بر اين اساس ، مردان و زنان مومن از وصلت با افراد بي ايمان ، حتي در صورت برخورداري از ساير معيارهاي همسر مطلوب ، نهي شده اند . (بقره 221) منظور از « ايمان » در قرآن کريم ، ايمان به سه اصل است که اساسي ترين آنها ، ايمان بالله خواهد بود که اگر جامع و کامل باشد ، ايمان به دو اصل ديگر را نيز تامين مي کند . البته ايمان صرف ادراک نيست ، بلکه عبارت است از پذيرايي و قبول مخصوصي از ناحيه نفس نسبت به آنچه درک کرده ، قبولي که باعث شود نفس در برابر آن ادراک و آثاري را که اقتضاء دارد ، تسليم شود . نشانه چنين قبولي اين است که ساير قوا و جوارح آدمي نيز آن را قبول نموده ، مانند خود نفس در برابرش تسليم شود . ايمان مقتضي عمل صالح است و ما را به انجام آن وا مي دارد . در واقع ، ايمان مانند چشمه اي از قلب مي جوشد ، به سوي اعضا و جوارح جريان پيدا مي کند و به صورت اعمال صالحه و حسنه ظاهر مي شود .  اهميت ايمان در انتخاب همسر از آنجا روشن تر مي گردد که ريشه اخلاق و ارزش اخلاقي از ديدگاه اسلام ايمان است و براي به دست آوردن تقوا و تخلق به اخلاق شايسته ، نخست بايد به تحصيل ايمان مبادرت شود .  با توجه به نقش دينداري در سعادت زندگي زناشويي ، مي توان برخورداري از انگيزه الهي در ازدواج را نخستين گام بهرمندي از ولايت خداوندو زمينه ساز تحصيل ساير معيارهاي همسر مطلوب (ممتحنه : 10) به شمار آورد . اسلام همساني ديني را شرط لازم براي تحقق ازدواج دائم دانسته مسلمانان را از برقراري پيوند زناشويي با غير مسلمانان بر حذر مي دارد . اهميت دينداري در استحکام خانواده ، در تحقيقات پژوهشگران نيز به اثبات رسيده است ، به طوري که ويتز  و همکاران (1985) با فرا تحليل 56 مطالعه انجام شده درباره مذهب و احساس خشنودي بيان کردند که خشنودي زناشويي ، تحت تاثير مذهب قرار دارد . مذهب و پايبندي به آن مي تواند ميزان طلاق را در افراد مذهبي تا حدود نصف کاهش دهد . از ديدگاه اسلام ، علاوه بر همساني ديني زوجين ، همساني آنان در مراتب دينداري نيز مورد توجه قرار گرفته است . چنانچه در حديثي رسول خدا صلي الله عليه و آله مرد مومن را هم شان زن مومن و مرد مسلمان را همتاي زن مسلمان قلمداد مي کنند .در روايت ديگري تاکيد شده که اگر حضرت علي عليه السلام نبود ، همتايي در ميان انسان ها براي ازدواج با حضرت زهرا عليها السلام يافت نمي شد . در منابع اسلامي ، محبت اولياي الهي نيز جلوه اي از دينداري همسر به شمار آمده (تحريم : 5) و بر نقش آن در انعقاد نطفه بنده خداوند تاکيد شده است . 4 همچنين منابع اسلامي ، علاوه بر موارد فوق ، که مشترک بين زن و مرد است بر وجود خصايص ديگري در زنان همچون همياري با همسر در انجام وظايف ديني ،  بندگي و بازگشت از گناه به سوي خداوند تاکيد کرده است ، حاصل آنکه ، مي توان گفت که اسلام ازدواج با افراد همسان را مورد تاکيد قرار داده است . البته بر خلاف ديدگاه همسان همسري در روان شناسي اجتماعي ، که همساني زوجين را در تمامي عرصه ها يا لااقل در عرصه هاي نژاد ، دين و منزلت اقتصادي - اجتماعي لحاظ کرده است ، منابع اسلامي معيار همساني را ، که از آن با عنوان « کفوت » نام مي برند ، تنها هماهنگي سطح ديني طرفين ازدواج مي دانند .

ارزش هاي اخلاقي

پايبندي به ارزش هاي اخلاقي از جمله مهم ترين معيارهاي همسر شايسته از ديدگاه اسلام محسوب مي شود . به گونه اي که بيشترين توصيه هاي پيشوايان ديني در خصوص توجه به وجود ارزش هاي اخلاقي در بين داوطلبان ازدواج ارائه شده است . ارزش هاي اخلاقي طيفي از احکام دستوري در چهار عرصه اخلاق فردي ، خانوادگي ، اجتماعي و زيست محيطي را در بر مي گيرد .  از جمله ارزش هاي مهم اخلاقي ، که موجب رضايت مندي زناشويي مي گردد ، حسن خلق است . به دليل اهميت فوق العاده اين ويژگي ، امام رضا عليه السلام ازدواج با فرد بد اخلاق را روا ندانسته و از آن نهي مي کنند . امام صادق عليه السلام ، حسن خلق را عبارت از فروتني ، نيکوگفتاري و خوش رويي مي دانند.بنابراين ، مهرورزي به همسر ، که برآيند اين صفات است ، به عنوان يکي از شاخص هاي مهم همسر مطلوب محسوب شده است . (واقعه : 36  همچنين با توجه به تاثير گفتار در روابط همسران ، بر پرهيز از گزينش افراد بدزبان به عنوان همسر تاکيد شده است .  علاوه بر خصوصيات فوق ، که در مرد و زن مورد تاکيد قرار گرفته ، در خصوص ارزش هايي همچون نرم خويي ،  سپاس گزاري و پرهيز از پرخاشگري در زنان عنايت ويژه اي صورت گرفته است .
بخش ديگري از ارزش هاي اخلاقي مورد نظر اسلام در قلمرو انتخاب همسر ، با موضوع عفت و پاکدامني (احزاب : 59) مرتبط است . در اين زمينه ، يکي از ويژگي هاي مهم همسر گزيني ، رعايت پوشش مورد نظر اسلام است و آن که زنان جلوه هاي زيبايي اندام خود را در معرض ديد نامحرمان قرار ندهند . (نور : 31) (احزاب : 32) همچنان که آنان از تبرج و جلب توجه ديگران منع شده اند . وجود اين خصلت در زنان ، آن چنان از اهميت برخوردار است که دارنده آن از جمله برترين زنان به شمار آمده است . از ديگر ارزش هاي قابل توجه در موضوع عفاف ، اين است که مرد و زن داوطلب ازدواج ، چشم خود را از مشاهده صحنه هاي حرام بپوشانند . عفت در گفتگو با نامحرم ، هم از نظر محتوا و هم از نظر سبک گفتگو از ديگر شاخص هاي مربوط به همسر گزيني است . از منابع اسلامي به دست مي آيد که افراد داراي روابط دوستانه با جنس مخالف نيز از صلاحيت لازم براي انتخاب شدن به عنوان همسر مطلوب برخوردار نيستند . با توجه به آن که اهتمام زنان به حضور و خودداري آنان از خروج بي مورد از منزل ، يکي از زمينه هاي مهم تحقق عفاف در قلمروهاي پيش گفته مي باشد ، اين موضوع نيز به عنوان شاخصي براي تشخيص عفت زن محسوب مي شود . (احزاب ، 33)
در مورد مردان شايسته نيز با وجود تاکيد بر خصلت غيرت و مطلوب دانستن آن ،  به تاثيرات منفي غيرت نابجا و نقش آن در ايجاد انحراف در زنان اشاره شده است . (33 ) بنا براين ، بايد از ازدواج با مرداني که به گونه اي افراطي دچار بد بيني هستند ، اجتناب شود . آيات قرآن کريم با عنايت ويژه به خصيصه پاکدامني در گزينش همسر ، مردان و زنان جامعه اسلامي را به ازدواج با افراد پاکدامن فرا خوانده (مائده :5 ؛ نساء : 24) و ايشان را از وصلت با فاسقان بر حذر داشته است . (نور : 3 و 26)  پيشوايان اسلامي نيز ضمن آن که همساني را در عفاف دانسته اند ، در دعاهاي خود ، بر خورداري از پاکدامن ترين همسران را از خداوند طلب کرده اند . افزون بر دو ارزش عمده اخلاقي حسن خلق و عفاف ، منابع اسلامي بر احراز خصوصيات اخلاقي و روان شناختي ديگري نيز در همسر مطلوب تاکيد کرده اند . از جمله آن که ، خصلت وفاداري به عنوان يکي از صفات همسر شايسته لحاظ شده و از ازدواج با ساکنان برخي از مناطق جغرافيايي ، به دليل وجود رگه هايي از عدم وفاداري در آنان نهي به عمل آمده است . يا ضمن تاکيد بر ويژگي تعقل زن ، ازدواج با زنان کودن به دليل رنج آور بودن معاشرت با ايشان و نيز ناتواني آنان در تربيت صحيح فرزند جلوگيري شده است .همچنان که پرهيز از دنيا طلبي و تفاخر به جلوه هاي مادي از معيارهاي زن شايسته قلمداد شده است . (احزاب : 28)  سرانجام ، به ازدواج با زناني توصيه شده که از خصيصه صبر و استقامت در برابر مشکلات برخوردار بوده و در برخورد با ناملايمات احساس ناتواني نکنند . اهتمام به احراز اين ارزش ها در همسر است که نويد زندگي توام با آرامش را به همسران خواهد داد .(روم : 20)