2.عزم و اراده

گفتيم که تفکر،انسان را ژرف بين مي کند. در نتيجه بيداري از خواب
غفلت و جهالت است و همين بيداري،اولين گام در سيرو سلوک است.و بدون آن نمي توان وارد مرحله بعد شد.بيدارگر زمان، حضرت روح الله نقش بيداري در سير و سلوک را اين گونه بيان مي نمايند:
انسان تا تنبه پيدا نکند که مسافراست و لازم است از براي او سير، و داراي مقصد است و بايد به طرف آن مقصد ناچارحرکت کند.. «عزم »براي او حاصل نشود و داراي اراده نگردد. 
گام بعد عزم و اراده است که خود داراي مراتب است و از مراتب پايين آن،تصميم جدي بر دوري جستن از گناهان و انجام دادن واجبات است.
و عزمي که مناسب بااين مقام است،عبارت است از: بناگذاري و تصميم بر ترک معاصي و فعل واجبات و جبران آنچه از او فوت شده درايام حيات. 
نکته نخست،دراهميت عزم،شايد اشاره به چند نکته سودمند باشد:
حضرت امام از استاد خود نقل مي کند که: آنچه انسان را از ديگر موجودات جدا مي کند و به عبارت ديگر:آنچه انسانيت انسان را شکل مي دهد و نيز آنچه درجه انسانيت را رقم مي زند عزم و اراده ي او است. 
خود امام در ادامه سخن فوق،انسان بي اراده را انسان صوري مي داند که درحقيقت بهره اي از انسانيت ندارد و به همين جهت،درجهان آخرت که جهان ظهور حقايق است،صورت انساني او از بين خواهد رفت و به شکلي ديگر برانگيخته خواهد شد. جالب اين که قرآن کريم از برانگيخته شدن جانوران وحشي در روز قيامت خبر مي دهد و برخي از مفسرين- مانند صدرالمتألهين-اين آيه را مربوط به انسان هايي مي دانند که در دنيا از به دست آوردن خلق و خوي انساني باز مانده اند. 
نکته دوم، گاه به جواناني بر مي خوريم که با اشتياق تمام به دنبال فلان استاد و معلم اخلاق هستند تا در محضرش بنشينند و جرعه اي از چشمه زلالش بنوشند. البته چنين اشتياقي قابل تحسين است و البته چنين جست و جويي بايد با احتياط ها و دقت هاي لازم صورت گيرد تا معلم نمايان تزويرگر را به جاي معلمين واقعي ننشانيم. و لکن نکته مهم ديگراين است که صرف رسيدن به محضراستاد،کارگشا نخواهد بود.
بسياري صحبت پيامبران و امامان را درک کردند و کاري از پيش نبردند؛چرا که تا عزم جدي نباشد،عوامل ديگر کارساز نخواهد بود.پس بايد با اراده قوي،پالايش آلودگي ها را هدف قرار دهيم.
نکته سوم،بايد دانست که اراده،پايان کار نيست.انسان ضعيف تر از آن است که با اراده اش،هرآنچه را که بخواهد،به دست بياورد، از اين رو بعد از تصميم و اراده جدي،توکل به خدا لازم است.
«فاذا عزمت فتوکل علي الله»؛ وقتي اراده نمودي،پس به خدا توکل کن.
کسي که در اين راه قدم بگذارد خدا او را ياري مي کند.حضرت امام مي فرمايد:
و از خداوند تبارک و تعالي درخلوات بخواه که تو را دراين مقصد همراهي فرمايد و رسول اکرم (ص) و اهل بيت او را شفيع قرار ده که خداوند به تو توفيق عنايت فرمايد و ازتو دستگيري نمايد.