اهمیت صله رحم
با توجه به آثار ژرف صله رحم در حوزه فردی و اجتماعی و زندگی دنیوی و اخروی انسان، آیات و روایات به طور گسترده بر آن تأکید ورزیده و اهمیت آن را گوشزد کرده‏اند.
در آیات قرآن، کسانی را که قطع صله ارحام می‏کنند، در شمار «زیان‏کاران» قرار داده است:
کسانی که پیمان خدا را پس از محکم ساختن آن می‏شکنند پیوندهایی که خداوند دستور فرموده است برقرار سازد، قطع و در روی زمین فساد می‏کنند، زیان‏کارانند. (بقره: 27)
از امام صادق علیه‏السلام درباره مفهوم «آنچه را خدا به پیوستنش فرمان داده» که در این آیه آمده است، پرسیده شد. ایشان فرمود: «مراد از امر خدا، صله رحم است و تأویل دیگر آیه، ارتباط شما با امامان معصومین است.» امام سجاد علیه‏السلام نیز در نصیحت خویش به فرزندان، آنها را از هم‏نشینی با چند گروه منع می‏کند که یکی از آنها، کسی است که روابط خویشاوندی را قطع کرده است؛ زیرا آنان در آیات قرآن مشمول لعنت الهی قرار گرفته‏اند: «بپرهیز از هم‏نشینی با «قاطع رحم» که من او را در سه جای قرآن، لعنت شده یافتم.» آنجا که خداوند می‏فرماید:
آیا اگر از (دستورها) رویگردان شوید، جز این انتظار می‏رود که در زمین فساد و قطع پیوند خویشاوندی کنید؟ اینان همان کسانند که خدا آنان را لعنت کرده است. (محمد: 22 و 23)
در روایات از «صله رحم» به بهترین اعمال پس از ایمان، اولین سخنگوی روز قیامت و بهترین خصلت مؤمن یاد شده و ده‏ها فضیلت دیگر برای آن شمرده شده است که ذکر همه آنها در مجال این نوشتار نیست.
از سوی دیگر، نکوهش‏های شدیدی بر ترک پیوند با خویشان آمده که نشان دهنده اهمیت فوق‏العاده این مسئله در اسلام است.
در روایتی از پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله ، قطع رحم، «منفورترین عمل» شمرده شده و قاطع رحم «یکی از سه گروهی است که روی بهشت را نمی‏بیند.» در روایات دیگر، «واگذار شدن انسان به خود از سوی خدا»، «فرود آمدن خشم و انتقام»، «قطع رحمت الهی» و «کیفر اخروی» از پی‏آمدهای منفی قطع رحم ذکر شده است. نظر به اهمیت ارتباط و پی‏آمدهای خطرناک ترک خویشاوندی توصیه شده است حتی در صورتی که اقوام انسان از او بریده باشند، یا او را آزار دهند، قطع کامل ارتباط جایز نیست.
بر اساس نقل امام صادق علیه‏السلام ، مردی خدمت پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله رسید و گفت: «ای رسول خدا، خویشاوندانی دارم که با آنان رفت و آمد دارم، ولی آنها مرا می‏آزارند. از این رو، تصمیم گرفته‏ام آنان را رها کنم. رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: در این صورت، خداوند هم تو را رها می‏کند. گفت: پس چه کنم؟ فرمود: به کسی که دست رد به سینه تو زده است، بخشش کن و با کسی که از تو بریده است، پیوند برقرار کن و از کسی که به تو ستم کرده است، درگذر. اگر چنین کنی، خداوند عزوجل در برابر آنها پشتیبان تو خواهد بود».
هر که از خویشان خود قطع کرد
رحمت خود را خدا زود قطع کرد
با رحم پیوند و قدر علم دان
تا که یابی ز آتش دوزخ امان
هر که از مال خدا چیزی نداد
خرمن طاعات خود بر باد داد
بی‏ادب تنها نه خود را داشت بد
بلکه آتش در همه آفاق زد
کسی که آداب فردی و اجتماعی و خویشاوندی را که مایه بقای محبت در نسل‏ها و پایداری جوامع است رعایت نکند، مایه اختلاف افکنی و بحران زایی و از بین بردن سلامت جامعه است.
با ذکر بخش کوچکی از احادیث صله رحم، این پرسش مطرح می‏شود که چرا اسلام به این مسئله چنین توجهی کرده و بر آن تأکید ورزیده است؟ هرچند در بحث از پی‏آمدهای صله ارحام، فلسفه این تأکیدها روشن‏تر خواهد شد، ولی باید گفت بسیاری از مؤلفه‏های اخلاقی و عوامل رشد و تکامل و اصلاح ملت‏ها و حکومت‏ها، در اجتماع معنا پیدا می‏کند. اصلاح اجتماع، در آغازین قدم از واحدهای کوچک آغاز می‏شود و تأثیر خود را بر اجتماع‏های بزرگ‏تر می‏گذارد. از این رو، اسلام برای عظمت مسلمانان از این روش به صورت کامل بهره برداری کرده و به اصلاح واحد هایی دستور داده که معمولاً افراد از کمک و عظمت بخشیدن به آن روی‏گردان نیستند؛ زیرا تقویت بنیه افرادی را توصیه می‏کند که خونشان در رگ و پوست هم در گردش است. هنگامی که اجتماع‏های کوچک خویشاوندی نیرومند گردید، اجتماع بزرگ آنها نیز عظمت می‏یابد.