احکام و آداب خواستگاری در نگاه اهل بیت (علیهم السّلام) چیست؟
احکام و آداب خواستگاری در نگاه اهل بیت (علیهم السّلام) چیست؟
1ـ رخصت نگاه؛ نگاه کردن به زنی که خداوند مهر او را برای خواستگاری به دلش اندازد، اشکالی ندارد.[1]
2ـ نگاه به بدن زن؛ کسی که خواهان ازدواج با زنی است، [می‌تواند] به آن قسمتهایی از بدن زن که او را به ازدواج با آن زن می‌خواند، نگاه کند.[2]
3ـ نگاه در خواستگاری؛ هر گاه یکی از شما از زنی خواستگاری کرد، اگر می‌تواند به آنچه او را به ازدواج با آن زن می‌خواند، نگاه کند، این کار را بکند.[3]
4ـ توصیه به دیدن؛ مغیره بن شعبه، می‌خواست با زنی ازدواج کند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: «برو و او را ببین؛ زیرا این کار، باعث محبت [و سازش بیشتری] میان شما می‌شود.» [مغیره] چنین کرد. با آن زن ازدواج نمود و از سازگاری او یاد کرد.[4]
5 ـ نگاه و دقّت؛ نگاه به قصد ازدواج و حتی دقت در مواضع زینت اشکالی ندارد.[5]
6ـ نگاه به زیبایی‌ها؛ عیب ندارد که مرد قبل از ازدواج زیبایی‌های زنی را که می‌خواهد بگیرد بنگرد؛ زیرا او می‌خواهد معامله‌ی بزرگی کند و اگر پیشامدی رخ دهد، جبران‌ناپذیر خواهد بود.[6]
7ـ نحوه‌ی پوشش زن؛ امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: زن می‌تواند با جامه‌ای نسبتاً نازک برای او ظاهر شود که آنان می‌خواهند وارد معامله‌ای سنگین شوند.[7]
نکته: امام خمینی در تحریر الوسیله دربارۀ شرایط نگاه کردن به نامحرم آورده است: کسی که قصد ازدواج با زنی را دارد، جایز است با این شرایط، به او نگاه کند:
1. نگاه به قصد لذت بردن نباشد؛ هر چند بداند که قهراً لذت، با آن نگاه، حاصل می‌شود.
2. احتمال بدهد که با نگاه کردن، اطلاعات بیشتری به دست می‌آورد.
3. زنی باشد که می‌توان با آن ازدواج کرد، نه مانند زن شوهردار و یا زنهای در عده.
4. احتمال بدهد که توافق برای ازدواج به دست می آید، نه اینکه بداند زن حتماً خواستگاری را رد می‌کند. احتیاط، اکتفا کردن در نگاه به صورت، دست ها، موها و زیبایی آشکار است، هر چند اقوی، جواز عبور از ظواهر به مچ‌ها و بقیه بدن به جز عورت است. همچنین، احتیاط، این است که نگاه کردن به بدن، از روی لباس نازک باشد، همانگونه که احتیاط ـ اگر نگوییم اقوی ـ ، اکتفا کردن در نگاه به همان زن مشخصی است که قصد ازدواج با او را دارد، و این حکم (جواز نگاه)، شامل قصد مطلق ازدواج نمی‌شود، هر چند شخص با این نگاه [به زنان متعدد]، درصدد انتخاب همسر [از میان آنها] باشد. ضمناً [در نگاه کردن به همان زن مشخص]، اگر با نگاه اول، اطلاعات لازم به دست نیامد، نگاه مجدد، جایز است.
8 ـ بیان حقیقت؛ پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله): هر گاه یکی از شما در حالی که موهایش را رنگ مشکی می‌بندد، زنی را خواستگاری کند، باید رنگ بستن موهای خود را به آن زن اطلاع دهد.[8]
9ـ اطّلاع از زیبایی مو؛ امام باقر (علیه السّلام) فرمودند: هر گاه قصد ازدواج کردید و خواستید همسری برگزینید، همانگونه که از زیبایی صورت جویا می‌شوید، از موی او هم بپرسید که مو یکی از دو زیبایی است.[9]
دعاهای اهل بیت (علیهم السّلام) در مورد خواستگاری چیست؟
10ـ سفارش پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله): نخست نیت خواستگاری بکن. سپس وضویی کامل بساز و نمازی را که خداوند بر تو نوشته، به جای آور. سپس پروردگارت را ستایش کن. و از او به بزرگی یاد کن. آنگاه بگو:
اِکْتُمِ الْخِطْبَةَ ثُمَّ تَوَضَّأْ فَأَحْسِنِ وُضُوءَکَ، و صَلِّ مَا کَتَبَ اللهُ لَکَ، ثُمَّ احْمَدْ رَبَّکَ وَمَجِّدْهُ، ثُمَّ قُلِ: اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَقْدِرُ وَلَا أَقْدِرُ، وَتَعْلَمُ وَلَا أَعْلَمُ، أَنْتَ عَلَّامُ الْغُیُوبِ، فَإِنْ رَأَیْتَ لِیَ فِی فُلَانَةٍ ـ تُسَمِّیهَا بِاسْمِهَا - خَیْرًا فِی دِینِی وَدُنْیَایَ وَآخِرَتِی، وَ إِن کانَ غَیرُها خَیراً لی مِنها فی دینی وَ دُنیایَ وَ آخِرَتی، فَاقْضِ لی بِها. بار خدایا! تو می‌توانی و من نمی‌توانم. تو می‌دانی و من نمی‌دانم. تو دانای نهان‌هایی. پس اگر در فلانی ـ نام او را می‌بری ـ برای دین و دنیا و آخرت من خیر می‌بینی، و اگر جز او را برای دین و دنیا و آخرت من بهتر می‌بینی، او را برایم قسمت فرما![10]
11ـ توصیۀ امام علی (علیه السّلام): هر یک از شما که خواست ازدواج کند، دو رکعت نماز بگذارد و سورۀ حمد و یس را بخواند و آنگاه که از نماز فراغت یافت، ثنای خداوند را به جا آورد و بگوید:
مَنْ أَرَادَ مِنْکُمُ التَّزْوِیجَ فَلْیُصَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ لْیَقْرَأْ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ سُورَةِ یس فَإِذَا فَرَغَ مِنَ الصَّلَاةِ فَلْیَحْمَدِ اللهَ عَزَّوَجَلَّ وَ لْیُثْنِ عَلَیْهِ وَ لْیَقُلِ: اللَّهُمَ ارْزُقْنِی زَوْجَةً صَالِحَةً وَدُوداً وَلُوداً شَکُوراً قَنُوعاً غَیُوراً، إِنْ أَحْسَنْتُ شَکَرَتْ، وَ إِنْ أَسَأْتُ غَفَرَتْ، وَ إِنْ ذَکَرْتُ اللهَ تَعَالَى أَعَانَتْ، وَ إِنْ نَسِیتُ ذَکَّرَتْ، وَ إِنْ خَرَجْتُ مِنْ عِنْدِهَا حَفِظَتْ، وَ إِنْ دَخَلْتُ عَلَیْهَا سُرَّتْ، وَ إِنْ أَمَرْتُهَا أَطَاعَتْنِی، وَ إِنْ أَقْسَمْتُ عَلَیْهَا أَبَرَّتْ قَسَمِی، وَ إِنْ غَضِبْتُ عَلَیْهَا أَرْضَتْنِی، یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ هَبْ لِی ذَلِکَ فَإِنَّمَا أَسْأَلُکَ وَ لَا أَجِدُ إِلَّا مَا قَسَمْتَ لِی.[11] بار خدایا! مرا همسری نیک و مهربان و زایا و سپاسگزار و قانع و پاکدامن روزی فرما! اگر نیکی کردم، سپاسگزاری کند. اگر بدی کردم، ببخشاید. اگر خدای بزرگ را یاد کردم، کمک نماید. اگر [خدا را] فراموش کردم، یادآوری کند. هر گاه خانه را ترک کردم، خودش را حفظ کند. هر گاه بر او وارد شدم، خوشحال شود. اگر دستورش دادم، از من فرمانبرداری کند. هر گاه سوگندش دادم [که فلان کار را بکند یا نکند] بپذیرد. هر گاه به خشم آمدم، مرا خشنود سازد. ای خداوندگار شکوه و بزرگواری! چنین زنی را به من ببخش، که من از تو درخواست میکنم و به دست نمی‌آورم، مگر آنچه تو قسمت من کرده‌ای. هر کس چنین کند، خداوند، آنچه را که درخواست کرده، به او عطا می‌فرماید.
12ـ دعای امام صادق (علیه السّلام): اگر کسی بخواهد ازدواج کند دو رکعت نماز گذارد و پس از حمد و ثنای الهی این دعا را بخواند:
اللَّهُمَّ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أَتَزَوَّجَ اللَّهُمَّ فَاقَدرْ لِی مِنَ النِّسَاءِ أَعَفَّهُنَّ فَرْجاً وَ أَحْفَظَهُنَّ لِی فِی نَفْسِهَا وَ فی مَالِی وَ أَوْسَعَهُنَّ رِزْقاً وَ أَعْظَمَهُنَّ بَرَکَةً وَ اقْدِرْ لِی مِنْهَا وَلَداً طَیِّباً تَجْعَلُهُ لِی خَلَفاً صَالِحاً فِی حَیَاتِی وَ بَعْدَ مَوْتِی. خدایا من می‌خواهم ازدواج کنم. خدایا برای من از میان زنان، بانویی عفیف‌تر، امین و مال نگهدار‌تر، پر روزی و با برکت‌تر تقدیر نما. زنی که در زندگی برای من مایه‌ی خیر و برکت باشد و فرزندی پاکیزه و صالح آورد که در حیات و پس از مرگ من، جای خالی مرا پر کند.[12]
منبع: مطلع مهر، امیرحسین بانکی پور (1396)، انتشارات حدیث راه عشق، اصفهان، چاپ شصت و هشتم.
پی نوشت :
[1] . رسول الله: إِذَا أَلْقَى اللهُ فِی قَلْبِ امْرِئٍ خِطْبَةَ امْرَأَةٍ ، فَلَا بَأْسَ أَنْ یَنْظُرَ إِلَیْهَا. (المعجم الکبیر، ج 19، ص 225)
[2] . رسول الله: مَنْ تاقَتْ نَفْسُهُ إِلی نِکاحِ امرَأَةٍ، فَلیَنظُر مِنها إِلی ما یَدعوهُ إِلی نِکاحِها. (عوالی اللألی، ج 3، ص 314)
[3] . رسول الله: إِذَا خَطَبَ أَحَدُکُمْ الْمَرْأَةَ فَإِنْ اسْتَطَاعَ أَنْ یَنْظُرَ إِلَى مَا یَدْعُوهُ إِِلی نِکاحِها فَلْیَفْعَل. (سنن أبی داوود، ج 2، ص 229)
[4] . أَنَّ الْمُغِیرَةَ بْنَ شُعْبَةَ أَرَادَ أَنْ یَتَزَوَّجَ امْرَأَةً، فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «اذْهَبْ فَانْظُرْ إِلَیْهَا، فَإِنَّهُ أَحْرَى أَنْ یُؤْدَمَ بَیْنَکُمَا»، فَفَعَلَ، فَتَزَوَّجَهَا، فَذَکَرَ مِنْ مُوَافَقَتِهَا. (سنن ابن ماجه، ج 1، ص 599)
[5] . الامام الصادق (علیه السّلام): لَا بَأْسَ بِأَنْ یَنْظُرَ إِلَى وَجْهِهَا وَ مَعَاصِمِهَا، إِذَا أَرَادَ أَنْ یَتَزَوَّجَهَا. (الکافی، ج 5، ص 365)
[6] . علی (علیه السّلام): لاَ بَأْسَ بان یَنْظُرُ الرَّجُلِ إِلَى مَحَاسِنِ الْمرَأَةٍ قَبلَ أَنْ یَتَزَوَّجَهَا إِنَّمَا هُوَ مُسْتَامٌ فَإِنْ یَقَیَّضَ أَمْرٌ یَکُونُ. (بحارالانوار، ج 104، ص 43)
[7] . قال الصادق (علیه السّلام): نَعَمْ وَ تُرَقِّقُ لَهُ الثِّیَابَ لِأَنَّهُ یُرِیدُ أَنْ یَشْتَرِیَهَا بِأَغْلَى الثَّمَنِ. همان
[8] . رسول الله (صلی الله علیه و آله): إِذا خَطَبَ أَحَدُکُمُ الْمَرأَةُ وَ هُوَ یَخْضِبُ بِالسَّوادِ فَلْیَعْلِمْها أَنُّه یَخْضِبُ. (الفردوس، ج 1، ص 297).
[9] . إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ أَنْ یَتَزَوَّجَ امْرَأَةً فَلْیَسْأَلْ عَنْ شَعَرِهَا کَمَا یَسْأَلُ عَنْ وَجْهِهَا ، فَإِنَّ الشَّعَرَ أَحَدُ الْجَمَالَیْنِ (من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 388)
[10] . مسند ابن حنبل، ج 9، ص 151
[11] . النوادر للراوندی، ص 211
[12] . التهذیب، ج 7، ص 407
