تحقیق کن، تحقیق کن!

امام امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ :

«لا ینفع اجتهاد بغیر تحقیقٍ.»

«هر تلاشی که در آن تحقیق(1) و حقیقت جویی نیست، بهره ای ندارد.»

معجم الفاظ غرر الحکم، ص 249

هفته پژوهش در پاییز هر سال، فرصت مناسبی برای بررسی دستاوردها و چالش های فراروی حوزه پژوهش و پژوهشگران کوشا در سطح کشور و بخش های تحقیقاتی، سازمان ها و نهادهای گوناگون علمی به شمار می رود. نقش و اهمیت این حوزه مهم در عرصه اندیشه، در ابعاد مختلف حیات امروز بشر بارها بررسی و تأکید گردیده؛ به ویژه با ابتکار مقام معظم رهبری در طرح نظریه جنبش نرم افزاری، ضرورت توجه به آن بیشتر تبیین و تشریح شده است.

پژوهش در اسلام
دین اسلام اقیانوسی بی‏کران از دانایی و علوم مختلف را بر روی انسان می‏گشاید. اهمیّتی که دین اسلام به اندیشه، علم‏آموزی و پژوهش داده است بسیار شایان توجه است. کتاب‏های مذهبی از قرآن و نهج البلاغه گرفته تا سایر کتاب‏های حدیثی، سرشار از علوم مختلف و دانستنی‏های گوناگون است و بر عهده دانشمندان اسلامی است که در این اقیانوس بی‏کران غوص کنند و مرواریدی از دانایی به قدر توان خود به جامعه اسلامی هدیه کنند.

ارزش پژوهش
آنچه به نتجیه کار پژوهشگر ارزش می‏بخشد، موضوعی است که پژوهشگر برای تلاش خود برگزیده است. اندیشمندی که برای روشن کردن و شناساندن راه زندگی بشر و نمودن راه هدایتی از سوی راهنمایان الهی، در کلام این بزرگواران جستجو می‏کند و درست را از نادرست می‏شناساند و به تفسیر و ترجمه آن می‏پردازد، یا دانشمندی که برای درمان یا شناخت عامل یک بیماری عمری را به تلاش می‏گذراند تا جامعه بشری را از رنجی آزار دهنده نجات بخشد، حقّی عظیم بر گردن جامعه بشری دارد و شایسته پاداشی بسیار است. امّا هستند کسانی که برای قتل عام یا به خرابی کشاندن منطقه‏ای، در پی یافتن سلاحی مخرّب می‏کوشند. اینان خائنان به عالَم علمند و سزاوار عقابی بزرگ. روز پژوهش بر همه آنان که تعهد اسلامی و انسانی را با پژوهش درآمیختند، مبارک باد.

اهمیّت پژوهش
اسلام عزیز برای پژوهش و جستجو در عالم علم اهمیّتی ویژه و وافر قائل است، تا آنجا که مداد علما را برتر و والاتر از خون شهدا می‏داند1 و دانش‏اندوزی و طلب علم را از نماز و روزه و حج و جهاد در پیشگاه خدا بهتر و عزیزتر می‏شمرد.2 آری معجزه برتر پیامبر ما کتاب آسمانی اوست و جمله آغازی آن که خداوند بدان با رسولش سخن گفت امر به خواندن است. رسول خدا و جانشینان گرانقدرش حامل همه علوم الهی بر روی زمین هستند و آبشارهای سرشار و جاری کلامشان سفره‏های عظیم دانایی را در برابر ما گشوده است. شیرینی دانستن، گواراتان باد، ای تلاشگران وادی علم.

منزلت پژوهشگر
پژوهش گامی است که محقق برای شفاف سازی مسئله ای مبهم برمی دارد تا پاسخی دقیق و منطقی برای حل آن بیابد. رسالت اصلی پژوهشگر و محقق، صیانت از حریم حقیقت و تبیین و تشریح آن است. محقق کسی است که به منظور کشف حقایق، در دریای اندیشه والای انسانی غوطه ور می شود. محققان، اهرم های نیرومند روحی، سرمایه های سرشار فکری، روشن کننده راه پرپیچ و خم زندگی پیشینیان و مقدمه سازان فکری عروج به کمال در پیش روی انسان اند. اینان همان طالبان علم اند که در فرهنگ قرآن و اهل بیت علیهم السلام از ایشان با عبارت های مختلف تجلیل شده است؛ چنانکه امام باقر علیه السلام می فرماید: «همه جنبندگان زمین بر طالب علم درود می فرستد، حتّی ماهی های دریا»3.

پژوهش؛ راهبرد اساسی تبلیغ
یکی از مهم ترین وظایف انسان مؤمن، پاسداری از حقیقت و دعوت همه انسان ها به سوی خداست. این مأموریت، به صرف داشتن نیت پاک والهی تحقق نمی یابد؛ بلکه بنابه دستور صریح قرآن که می فرماید: «ای رسول، به امت بگو روش من و پیروانم این است که خلق را به سوی خدا با بینایی و بصیرت دعوت کنم»،4 موظفیم بر اساس عنصر بصیرت و آگاهی عمل کنیم و در مورد مسائل جامعه اسلامی، دانش، بینش و دقت لازم را به دست آوریم.5 در روایات اسلامی نیز از برخی دانشمندان آگاه و پژوهنده، با عنوان «عالم به زمان خود» تعبیر شده است. امام صادق علیه السلام در این باره فرموده است: «عالم به زمان، مورد هجوم شبهه ها قرار نمی گیرد»6 که نتیجه آن جز بصیرت و آگاهی نخواهد بود. البته علم و آگاهی و بصیرت نیز به آسانی به دست نمی آید و برای رسیدن به آن، باید تحقیق و پژوهش کرد؛ پژوهشی که بر پایه تفکر و تعقل، نیت پاک و بصیرت استوار باشد.7

پژوهش دینی
پژوهش و تحقیق نه تنها روشن کننده راه دنیا و کلید فتح قله های موفقیت و سعادت دنیوی است، بلکه کمال اخروی نیز جز در سایه آن به دست نمی آید. اهمیت این مطلب تا آن جاست که خداوند متعال تنها راه انتخاب و گزینش دین را تحقیق قرار داد و به دست آوردن اعتقادات دینی را جز از راه پژوهش، تحقیق، اندیشه و تدبر نمی پذیرد8 و هرگونه تقلیدی را در این مورد رد می کند. افزون بر این، در متن دین هم، اعمال کسی مقبول تر و به رضایت الهی نزدیک تر است که عملش بر اساس درکی هر چه ژرف تر و روشن تر از ابعاد مختلف دین صورت گیرد؛ چنان که در بسیاری از آیات و روایات به این امر تصریح شده است: «هر کس در دین خود تفقّه و پژوهش نکند، خدا از عمل او خرسند نمی شود»9.

پژوهش؛ وظیفه همگانی و همیشگی
وظیفه پژوهش و تحقیق در جامعه اسلامی، تنها به عده ای خاص یا مجامع علمی محدود نمی گردد، بلکه بر اساس آموزه های دین اسلام، وظیفه ای است که بر دوش همگان قرار دارد و هر کس در هر مرتبه ای موظف است در حد توان و امکانات خویش به آن بپردازد. این مطلب به روشنی در روایات اسلامی آمده است؛ چنانکه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بارها در طول عمر گران مایه خویش، به این مطلب تصریح کردند که «فراگیری دانش، وظیفه هر زن و مرد مسلمان است».10 یا با بیان عباراتی چون «خداوند جویندگان دانش را دوست می دارد»،11 امتِ مسلمان را به این امر تشویق و ترغیب می فرمودند. دانش پژوهی، علاوه بر همگانی بودن، وظیفه ای همیشگی است و در هیچ برهه ای از عهده انسان نمی افتد. امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید: «طلب علم در همه حال امری واجب و ضروری است»12.

پی‌نوشت‌ها:

1. محمدى رى‏شهرى، میزان الحکمة، روایت شماره 13401.
2. همان روایت 13417.
3. بحارالانوار، ج 1، ص 173.
4. یوسف: 108.
5. عبدالرضا اصلانى، «پژوهش راهبرد اساسى انسان مؤمن»، «جمهورى اسلامى». 2 دى ماه 1381، ص 8.
6. بحارالانوار، ج 75، ص 269.
7. نک: «پژوهش راهبرد اساسى انسان مؤمن».
8. اسراء: 36.
9. حسن ابن شعبه حرّانى، تحف العقول، مؤسسه انتشارات اسلامى، قم، صص 302 و 303.
10. وسائل الشیعه، ج 27، ص 26.
11. همان.
12. بحارالانوار، ج 1، ص 172.

گام نخست
قرار گرفتن در قرن بیست ویکم با ویژگی ها و لوازم آن، ضرورت مقابله با چالش های فراروی آن را برای داشتن کشوری مستقل و توسعه یافته ایجاب می کند. در این میان، نقش پژوهش در توسعه همه جانبه پایدار، چنان برجسته و انکارناپذیر می نماید که می توان آن را نیروی محرک توسعه در همه حوزه ها، اعم از فرهنگ، اقتصاد، سیاست و جامعه دانست.
توسعه بدون انجام پژوهش های گسترده مبتنی بر اصول علمی، دست نیافتنی است. پژوهش، گام نخستین و اساسی برای چیرگی بر چالش هاست.

نهضت ملّی پژوهش
با پدید آمدن رنسانس، تمدن های جهان که پیش از آن از سطح علمی ـ پژوهشی متوازنی برخوردار بودند، به دودسته پیشرفته و عقب مانده تقسیم شدند. هم زمان با وقوعِ چنین جهشی در غرب، نوعی فضایِ رکود برتولید اندیشه و فکر در کشورهای دیگر از جمله ایران حاکم گردید. امروزه زدودن این فضا که قرن ها بر کشور ما سیطره داشته، برای یافتن مجامعِ علمیِ پژوهشیِ پرنشاط وتولید کننده ضروری است. البته این مهم تنها در صورتی دست یافتنی خواهد بود که فرهنگ پژوهش و تحقیق در تمام جامعه نمود آشکار پیدا کند و پژوهش، مبنای تمام فعالیت ها و تصمیم گیری ها قرار گیرد. دارا شدن فرهنگ پژوهش، جنبش و نهضتی را می طلبد که رهبر معظم انقلاب از آن به «نهضت تولید علم» یا «جنبش نرم افزاری» یاد کردند و تمام اقشار جامعه را به محقق ساختن آن فرا خواندند.

جنبش نرم افزاری
با توجه به طرح نظریه «جنبش نرم افزاری» در جامعه، بهتر است معنا و مفهوم آن روشن شود. اصطلاح جنبش معمولاً در جایی به کار می رود که جامعه گرفتار رکود، سکون و ثبات باشد. لذا جنبش، نوعی حرکت فزاینده و رو به رشد است. نرم افزار نیز به محتوای علوم و آن چیزی که به تولید اندیشه ونظریه پردازی مربوط است، گفته می شود. پس جنبش نرم افزاری فرآیندِ خاصی است که می خواهد روند فعالیت های آموزشی و علمی مجامع پژوهشی را تغییر دهد، با این پیش فرض که وضعیت موجود، وضعیت مطلوبی نیست.

جنبش ارزشگرا و معنویت محور
جنبش نرم افزاری، پدیده ای ارزشگرا ومعنویت محور است و توسعه، تکامل و پیشرفت همه جانبه مادی و معنوی ایران اسلامی را در دستور کار خود دارد. حاصل این جنبش که ترکیبی از تعهد دینی و تخصص علمی است، بسیار فراتر از دین داری صرف و تخصص محض است. در این جنبش، ایمان و علم چونان دو بال هماهنگ، موجب پرواز به سوی تحقق شاخص های مردم سالاری دینی می گردد. جنبش نرم افزاری با پرهیز از هرگونه جمود، تحجّر، خودباختگی، تقلید، و افراط و تفریط، راه شکوفایی و خلاقیت را با نشاط و طراوت می پیماید. دامنه جنبش نرم افزاری تنها به برخی قلمروهای فکر دینی یا علوم انسانی و اجتماعی محدود نیست، بلکه در کلیه رشته های نظری و عملی جریان دارد و آغازگر دوران خلاقیت و تولید علم در همه عرصه هاست.1

تحریف پژوهش در غرب
فرهنگ مادی غرب آن چنان سیطره خود را بر لایه های فرهنگ جوامع غربی گسترده که حتی مقوله پژوهش و تحقیق را نیز تحریف کرده است. نظریه پردازان فرهنگ غرب با مبنا قرار دادن عنصر مادی گرایی، خویشتن را از پژوهش در حوزه آنچه به حس نمی آید، محروم ساخته وتنها در مقولاتی پژوهش و تحقیق می کنند که کاملاً عینیت داشته و پی آمدها و آثار آن در همین جهان مادی دیدنی باشد. هم چنین آنها بی قیدی و لجام گسیختگی را به جای روح آزادی و آزادگی که آفرینش آن در وجود انسان موجب مباهات و رکن اساسی پژوهش و بالندگی است، جای گزین ساخته اند. متأسفانه نتیجه این دو تحریف نابخردانه و هوس آلود، ایجاد تنوع و ازدیاد بیش از پیش فساد و تباهی بر روی زمین بوده است.

ناکارآمدی الگوهای غربی در امر پژوهش
عده ای با مشاهده پیشرفت فزاینده غرب در امر توسعه و بررسی علل آن، از روی سرسپردگی یا خودباختگی، تنها راه رشد و تعالی جامعه را اجرای مو به موی الگوی فرهنگی پژوهش کشورهای غربی در جامعه می دانند. در مقابل این نظریه، بعضی معتقدند باید ضمن بهره گیری از نقاط مثبت موجود در پژوهش های غربی، توجه داشت که لازمه ایجاد توسعه فرهنگ پژوهشی مناسب، تدوین نظام فرهنگی است که شکل گیری آن با توجه به اصالت های اسلامی و ایرانی صورت گرفته باشد.

نظام آموزشی پژوهش محور
پژوهش و آموزش از هم جدا نیستند، از این رو نمی توان فعالیت های پژوهشی را از فعالیت های یاددهی و یادگیری جدا کرد. لازمه این سخن این است که تنها با افزودن واحد درسی روش تحقیق، نمی توان به مطلوب خود رسید، بلکه این مهم نیازمند تغییر ساختاری در نظام آموزش و پرورش و به دنبال آن آموزش عالی است. این نظام باید در تمامی فعالیت های یاددهی و یادگیری، شامل روش تدریس، روش ارزیابی، فعالیت های فوق برنامه، برنامه های درسی و حتی کتاب های درسی، بر اساس پژوهش محوری شکل گرفته باشند. تربیت معلمان و مدرسانی پژوهشگر، برای انتقال فرهنگ پژوهش به دانش آموزان از دیگر ضرورت های پژوهش است؛ زیرا تنها معلمی می تواند دانش آموزی پژوهنده تربیت کند که اولاً از دیدگاه و پژوهش جایگاهی در خور داشته باشد، و ثانیا با توانایی و مهارت های پژوهشی که دارد، تفکر و تحلیل پژوهشی را به خوبی درک کرده باشد.

آموزش و پرورش و فرهنگ پژوهش
در جهان امروز، علم و فن آوری تمام فعالیت های اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده است. از ویژگی های این عصر که آن را عصر «فراصنعتی» نامیده اند، جای گزین شدن دانایی، پژوهش و سرمایه انسانی با عوامل دیگر است. در نتیجه، همه سازمان ها در پی آن هستند که با استفاده از اساسی ترین، کارآمدترین و انعطاف پذیرترین شیوه ها برای بقای خویش تلاش کنند.
در این میان، نیروی انسانی ماهر وکارآزموده، با ارزش ترین ثروت هر کشور و یکی از مهم ترین شاخص های برتری سازمان است. یکی از عواملی که بر توانمند سازی نیروی انسانی کمک می کند، توجه به امر پژوهش در حوزه تعلیم و تربیت است؛ تعلیم و تربیتی که بتوان به واسطه آن، نیروهایی پویا، خلاق و پژوهشگر داشت و این رسالتی است که سازمان هایی چون، آموزش و پرورش و دیگر سازمان هایی که متکفل امر تعلیم و تربیت هستد بر دوش دارند.

زمینه های اجتماعی پژوهش
در اندیشه و تمدن اسلامی، معرفت، تکاپو برای رسیدن به حقیقت پدیده هاست. این شناخت جز با پیدایش زمینه های اجتماعی آن پدیدار نمی شود. در این صورت، جامعه باید به افقی از اندیشه برسد که نگاه نو را برتابد و در پی ژرفایی اندیشه ها و بینش ها باشد. در غیر این صورت، تلاش ها فردی می شود و فرد در رسیدن به آستانه بلند پژوهش و معرفت شناسی، راهی بس پرفراز ونشیب خواهد داشت و امکان دارد با توجه به مشکلات پیش رو، از ادامه راه بازماند. اگر فضای جامعه آماده نظریه سازی ونظریه پردازی باشد، اندک اندک اندیشه ها ظهور می یابد و پژوهش هایی انجام می شود که جویندگان راه را به سوی سخن و اندیشه ای نو هدایت می کند.

اخلاق پژوهشی
اصول اخلاقی، اخلاقیات و ارزش ها، اجزای جدایی ناپذیر علوم اجتماعی و پژوهشگری است و بر همه مراحل و عناصر پژوهش تأثیر می گذارد. از این رو، هر گاه اصول اخلاقی در پژوهش رعایت شود ممکن است محقق برای جلب رضایت مشتری خود، تا حد خدمتگزار تنزل یابد. اینجاست که وقتی پژوهشگر نقش تأمین کننده اطلاعات را برای یک مشتری قدرتمند ایفا می کند، نقش پژوهشگری را ازدست داده و از نتیجه تحقیق چیزی به دست می آید که هدف مشتری است، نه هدف تحقیق. بدین ترتیب است که بسیاری معتقدند هرگز نباید بر سر اصولی از قبیل آزادیِ تحقیق، و نیز به کارگیری مداوم یک ذهن مستقل، باز و انتقادی، سازشکاری صورت گیرد.

جوان و پژوهش
از امور مهم و ارزشمند در رشد و موفقیت جوان، بیدار بودن روحیه تحقیق و پژوهش در اوست. از آن جا که جوان، کنجکاو، تیزبین و موشکاف است و گرفتاری های فکری بزرگ سالان را نیز ندارد، به راحتی می تواند از این آرامش خاطر استفاده کند و به مطالعه و پژوهش بپردازد. رشد علمی هر تمدن و جامعه ای، مرهون پژوهش های جوانان و دانش اندوزان آن است. پژوهش، سرمایه ها و امکانات یا نیازها و نداشته های ملت و جامعه ای را نشان می دهد و این امر، زمینه ای را فراهم می آورد تا جوانان نیازهای جامعه شان را بشناسند و درصدد رفع آن برآیند. جوان برای پرداختن به مطالعه و پژوهش، تنها به مدد نیت و انگیزه الهی و با تکیه بر عنایت و لطف خداوندی می تواند بر سختی ها و مشکلات پژوهش چیره شود و شکست های پی درپی، او را از رسیدن به هدف باز ندارد. امام صادق علیه السلاممی فرماید: «کَثْرَةُ النَّظَرِ فی الْعِلْمِ یَفْتَحُ الْعَقْلَ؛ مطالعات پی گیر مستمر در مسائل علمی، سبب شکوفایی و تقویت عقل انسان می شود.»2 مطالعه و پژوهش، بر گستره ذهن انسان می افزاید و او را با قوانین حاکم بر هستی آشنا می سازد. بدین ترتیب، جوان می تواند گامی هر چند کوچک در راه پیشرفت و توسعه کشورش بردارد. برای مثال، در پرتو دانش اندوزی و پژوهش، کشور از واردات گندم بی نیاز شد و به فناوری هسته ای دست یافت. در عین حال، نتایجی که امروزه از راه انواع پژوهش به دست می آید، حاصل مطالعات پی گیر گذشتگان نیز هست، همان گونه که پژوهش های امروز ما در برخی موارد، راه گشای مطالعات و تحقیقات آیندگان است. از این رو، پیامبر گرامی اسلام می فرماید:
اگر مؤمنی پیش از مرگ، برگه ای از دانش خود بر جای گذاشته باشد، همین یک برگ روز قیامت میان او و آتش مانع می شود.3

پی‌نوشت‌ها:

1. نک: محمدرضا نارى ابیانه، اصول راهبردى و کاربردى جنبش نرم افزارى، www.aviny.com
2. بحارالانوار، ج 1، ص 52.
3. همان، ج 2، ص 144.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور از اجرایی نشدن شعار زیبا و جذاب «آموزش پژوهش‌محور» در حوزه‌های برادران و خواهران گلایه کرد.

به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله سید هاشم حسینی بوشهری در حاشیه بازدید از مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران و در جمع اساتید و مدیران این مرکز، اظهار کرد: امیدواریم همواره پیشرفت خوب و روزافزونی را در عرصه پژوهش حوزه علمیه خواهران شاهد باشیم.

وی با بیان اینکه باید بررسی کرد که پژوهش در رشد و اعتلای دین مبین اسلام چه نقشی داشته است، تصریح کرد: امروز طلاب ما باید با مراجعه به آثار مفسران و علمای بزرگی مانند سید مرتضی، صاحب جواهر، علامه مجلسی و سایر بزرگان علمی اسلامی از آنان در تحقیق و پژوهش الگو بگیرند.

مدیر حوزه‌های علمیه، توجه به پژوهش را از کارکردهای مثبت حوزه‌های علمیه خواهران در کنار امر آموزش و تبلیغ عنوان کرد و ابراز داشت: با اتخاذ رویکرد مثبت و نگاه ژرف مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران به بخش پژوهش، زیرساخت های نسبتا قابل توجهی ایجاد شده است.

پژوهش باید صاحبخانه باشد ولی در حوزه‌های علمیه، مهمان است

آیت‌الله حسینی بوشهری همچنین با گلایه از اجرایی نشدن شعار زیبا و جذاب «آموزش پژوهش محور» در حوزه‌های علمیه خواهران و برادران، گفت: شعار «آموزش پژوهش محور» را هنوز عملیاتی و اجرایی نکرده‌ایم؛ پژوهش باید صاحبخانه باشد، در حالی که هنوز مهمان است.

وی بر ضرورت آغاز کار مشترک حوزه علمیه خواهران و برادران در راستای اجرای آموزش پژوهش محور تاکید کرد و ابراز داشت: البته حوزه خواهران در زمینه تدوین متون جلوتر از حوزه برادران بوده، چرا که معذورات کمتری داشته است.

آیت‌الله حسینی بوشهری با اشاره به توجه ژرف مقام معظم رهبری به مسئله پژوهش، اظهار داشت: روزهای دوشنبه گروه های مختلفی خدمت رهبری می رسند؛ اخیرا با حضور جمعی از اعضای کنگره مرحوم سید مرتضی خدمت ایشان رسیده بودیم و وزیر نفت نیز گزارشی پژوهشی از اقدامات صورت گرفته در عرصه انرژی ارائه داد که رهبر معظم انقلاب فرمود «در هر زمینه‌ای که اقدامات خود را از نقطه پژوهش آغاز کردیم، کار دارای بنیان و اساس صحیح بود و در هر عرصه‌ای که توجهی به پژوهش صورت نگرفت، کار بی‌اساس ماند».

اخلاق پژوهش رعایت نمی‌شود

وی در بخش دیگری از سخنان خود به آسیب شناسی از پژوهش ها پرداخت و اظهار داشت: اگرچه این آسیب‌ها رو به کاهش است، اما همچنان وجود دارد که باید به صفر برسد؛ یکی از مشکلات پژوهش‌های فعلی عدم عمق بخشی آنهاست؛ گاهی مقالات زیادی برای جشنواره ها ارسال می شود اما عمق، غنابخشی و بررسی ریشه ای وجود ندارد.

معاون جامعه مدرسین با انتقاد از اینکه هنوز رعایت اخلاق پژوهشی صورت نمی گیرد، ابراز داشت: نقل کردن در کارهای پژوهشی و تالیفات ایرادی ندارد، اما گاهی کپی کاری متنی صورت می گیرد.

آیت‌الله حسینی بوشهری عدم توجه به نیازسنجی را یکی دیگر از آسیب های پژوهش ها عنوان کرد و گفت: در بسیاری از پژوهش ها به نیاز جامعه اسلامی و نظام و حوزه توجهی نشده است.

وی بر ضرورت تبادلات علمی و اطلاعاتی مراکز پژوهشی تاکید کرد و گفت: باید نیازها رصد و توزیع شود تا از موازی کاری ممانعت به عمل آید.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور، با اشاره به توهین جرجی زیدان در آثارش به شیعیان گفت: این فرد در کتاب آداب‌اللغه العربیه به تشیع حمله کرده و گفته تشیع چیز خاصی نبوده و می‌توان از آن به عنوان مجموعه کوچکی یاد کرد که دیگر از آن هیچ اثری وجود ندارد.

وی ادامه داد: پس از این توهین، ‌بحث‌های فراوانی میان علما انجام شد تا پاسخ مناسبی به این توهین‌ها داده شده و از حریم اسلام دفاع شود که در این راستا سید کاشف‌الغطاء در نقدی عالمانه به جرجی زیدان پاسخ داد که این اقدام نمونه‌ای از هزاران کار ارزشمندی است که توسط علما و محققان بزرگ برای دفاع از ارزش‌های اسلامی صورت گرفت.

پژوهش در حوزه از حاشیه به متن بیاید

وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر بسیاری از آثار گران‌بهای علمای دینی در اختیارمان نیست، مطرح کرد: زمانی که غربی‌ها به کشورهای اسلامی تاخت و تاز کردند بسیاری از این آثار گرانسنگ را به یغما بردند و اکنون در موزه‌های خود نگهداری می‌کنند و دست ما از این آثار کوتاه است.

این مدرس برجسته حوزه علمیه قم با اشاره به رویکرد حوزه علمیه خواهران از بدو تاسیس تاکنون ‌بیان کرد: حوزه علمیه خواهران توانسته جنبش قابل قبولی داشته باشد ولی باید پژوهش در حوزه‌های علمیه از حاشیه به متن بیاید.

مدیر حوزه های علمیه در پایان بر لزوم حمایت مالی و تشویق های لازم از پژوهشگران تاکید کرد و گفت: تعداد زیادی آثار در قم وجود دارد؛ اما گاهی نویسندگان و مولفان برای دریافت یک وام معمولی عاجز و ناتوان هستند و نهادی وجود ندارد که از آنها حمایت کند.

منبع : خبرگزاری مهر

معاون پژوهش حوزه‌های علمیه خواهران گفت: نظام پژوهش در حوزه علمیه خواهران در حال تدوین است و تاکنون ۶۰ درصد پیشرفت داشته است.

به گزارش خبرگزاری مهر، حجت‌الاسلام حصاری در حاشیه بازدید آیت‌الله حسینی بوشهری مدیر حوزه‌های علمیه خواهران از مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران به ارائه گزارشی پیرامون فعالیت‌های پژوهشی حوزه علمیه خواهران پرداخت و گفت: ۱۸ سال از تاسیس حوزه خواهران می‌گذرد و در این مدت حوزه علمیه خواهران سه مرحله را سپری کرده است که مرحله نخست آن، تاسیس، سپس تثبیت و در نهایت بالندگی است.

وی ادامه داد: در مرحله تاسیس، بیشتر به دنبال تدوین متون آموزشی برای حوزه‌های علمیه خواهران بودیم، در مرحله تثبیت برنامه‌های اولیه پژوهشی و آشناسازی طلاب با مهارت‌های پژوهشی مدنظر قرار گرفته و در مرحله کنونی نیز در حال آماده سازی ساز و کارهای تامین سیستم پژوهش هستیم.

حجت‌الاسلام حصاری افزود: در همین راستا نظام پژوهش در حوزه علمیه خواهران در حال تدوین است و تاکنون ۶۰ درصد نیز پیشرفت داشته است. همچنین نظام آموزش پژوهش محور در حال تدوین است.

وی اظهار کرد: تدوین برنامه پژوهشی مدارس با رعایت سطح‌بندی نیز برای اولین بار در کشور تدوین شده است و به زودی به مدارس ابلاغ خواهد شد.

معاون پژوهش حوزه علمیه خواهران تصریح کرد: یکی دیگر از کارهای در دست اقدام ایجاد مراکز پژوهشی در کنار آموزشی است که برنامه آن آماده شده و براین اساس، مراکز پژوهشی و مدرسه عالی پژوهش در حوزه خواهران تاسیس می‌شود و از سال تحصیلی آینده کار خود را آغاز می‌کند.

حجت‌الاسلام حصاری عنوان کرد: تعامل و حضور در مجامع علمی کشور و در سطح بین‌المللی از دیگر برنامه‌های حوزه علمیه خواهران است که در این راستا اولین برنامه، اعطای جایزه علمی به بانوان فرهیخته جهان اسلام است.

تقویت روحیه پژوهش و ایجاد فرهنگ پژوهش

معاون پژوهش حوزه های علمیه خواهران ادامه داد: در فرمایش رهبر معظم انقلاب درباره حوزه علمیه خواهران در سفر به قم ایشان تاکید داشتند که در حوزه علمیه خواهران باید هزاران طلبه محقق، فیلسوف و مجتهد تربیت شود که این تعبیر چشم‌انداز کارها در حوزه خواهران است از این رو تقویت روحیه پژوهش و ایجاد فرهنگ پژوهش با توسعه زیرساخت‌ها از برنامه‌های محوری حوزه خواهران محسوب می‌شود.

حجت‌الاسلام حصاری با اشاره به نیاز گسترده بشر امروز به معارف دینی اظهار کرد: این نیاز اقتضاء می‌کند که همه ظرفیت‌های حوزه به این امر بسیار مهم تعلق گیرد بنابراین باید مراکز مناسب برای امر پژوهش در این حوزه ایجاد شود.

معاون پژوهش حوزه های علمیه خواهران ایجاد کانون‌های پژوهشی در سطح ۲ و انجمن‌های پژوهشی در سطح سه را در این راستا ارزیابی و بیان کرد: بیش از ۱۳۰ کانون و ۴۱ انجمن در حوزه خواهران در حال فعالیت است که باید تعداد کانون‌ها به دو برابر افزایش یابد.

وی از فعالیت ۳۷۰ هسته پژوهشی از سوی فارغ‌التحصیلان تخصصی خبر داد و عنوان کرد: گروه‌های پژوهشی رشد یکی دیگر از کارهایی است که در حوزه علمیه خواهران فعالیت دارند همچنین مرکز تربیت محقق هم طرحی بوده است که ارائه شده است و در شورای سیاستگذاری مرکز تصویب شده است انشاءالله بتوانیم در زمینه ها و عرصه های مختلفی پژوهشگران مورد نیاز جامعه مخاطب مان را تامین کنیم.

حجت الاسلام حصاری افزود: با وجود این که پژوهش های میدانی و پیمایشی در ساز و کار آموزشی ما وجود ندارد اما با راه اندازی این گروه های رشد بسیاری از خواهران طلبه روش های تحقیق پیمایشی را فرا گرفتند و تعدادی از آنها تا مرحله شرکت در جشنواره علامه حلی رشد کردند.

معاون پژوهشی حوزه های علمیه خواهران با اشاره به همایشی به نام پژوهشگران برتر و اهتمام حوزه خواهران به رشته‌های سطوح ۳ و ۴ گفت: هم اکنون ۱۲ رشته در سطح سه و چهار داریم ولی ۶۰ رشته برای این سطوح تعریف شده است.

هر طلبه یک پژوهشگر

حجت‌الاسلام حصاری با بیان اینکه حوزه علمیه خواهران در ۵ سال اخیر برای هر سال یک شعار محوری در هفته پژوهش انتخاب کرده است اظهار کرد: شعار کلی ما «هر طلبه یک پژوهشگر» است که در سال ۹۰ با این شعار حرکت کردیم، در سال ۹۱ نیز فرهنگسازی پژوهش محور برنامه‌های ما بود، در سال ۹۲، پژوهشگری نوین و بهره‌برداری از ابزارهای نوین، شعار سال ۹۳، مهارت‌ورزی‌های پژوهشی بوده است و برای امسال نیز تشکل‌های پژوهشی و پژوهش‌های گروهی شعار محوری در فعالیت حوزه علمیه خواهران محسوب می‌شود.

منبع :خبر گزاری مهر

جای خالی عفاف و حجاب مردانه در جامعه

اصل حجاب از ضروریات دین مبین اسلام است و از آنجاکه جامعه ما یک جامعه اسلامی و دینی محسوب می شود، طبیعتا رعایت این مسأله در آن واجب است.اما این در شرایطی است که توجه به این مقوله در جامعه ما هر روز کمرنگ تر می شود. به نظر می رسد مسئله عفاف و حجاب نیازمند الگوهای جدید و نوآوری هایی است و امروز خلاء این نوآوری ها در جامعه ما احساس می شود. این در شرایطی است که شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز سند عفاف و حجاب را تنظیم کرده و در آن به شيوه های ترويج این فرهنگ اشاره کرده است. مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این باره با دکتر امیر حسین بانکی پور به گفتگو نشسته است که مشروح این گفتگو را در ادامه خواهد آمد.

به عنوان پرسش ابتدایی بفرمایید که چه نوآوری هایی در زمینه ارتقای عفاف و حجاب در جامعه وجود دارد و یا می توان از ان بهره برد؟

یک کار فرهنگی وقتی قرار است در یک نهاد فرهنگی و تمدنی اجرا شود باید از همه ابزارهای فرهنگی ممکن در جهت تحقق آن استفاده شود. یکی از نوآوری هایی که ما می توانیم در بحث عفاف و حجاب انجام دهیم این است که ابزارهای مختلف فرهنگی که می تواند در این زمینه به خدمت گرفته شود را به صورت ویژه جدا کرده و روی آن هاکار کنیم، به عنوان مثال باید ببینیم که از طریق عکس، گرافیک،شعر، داستان های کوتاه و بلند، مقالات مطبوعاتی، فیلم یا تله فیلم های کوتاه مؤثر در موضوع عفاف و حجاب، تا چه حد می توانیم این فرهنگ را به دیگران منتقل کنیم و حتی از اقلامی مانند لوازم التحریر و سایر ابزارهایی که فرهنگ سازی و گفتمان سازی می کنند نیز استفاده کنیم و نباید به صورت تک محصولی روی قضیه عفاف و حجاب تمرکز کنیم.

در این زمینه پرداختن به نقش مخاطب تا چه حد می تواند اثر گذار باشد؟

یکی از اقدامات مهم در عرصه های فرهنگی محور قرار دادن مخاطب است.اکنون وقتی یک اثر، کتاب یا سخنرانی در موضوع عفاف و حجاب منتشر می شود یا یک نمایشگاه در این زمینه برگزار می شود، کمتر مخاطب محور و عموما این اقدامات فرهنگی موضوع محور هستند. خیلی هم هنر خرج کار کنند به صورت مساله محور بر موضوع عفاف و حجاب وارد می شوند و به دنبال حل یک مساله در کتاب، مقاله یا نمایشگاه هستند. به اعتقاد بنده بالاتر از موضوع محوری یا مساله محوری، مخاطب محوری است و باید در امور فرهنگی مخاطب مشخص شود. اینکه مخاطب ما یک کودک، جوان، نوجوان یا میانسال است و در کدام گروه سنی قرار دارد باید در اولویت قرار گیرد.

مسئله دوم سطح تحصیلاتی مخاطب است که باید در نظر گرفته شود و محل زندگی و جنسیت و وضعیت حجاب نیز می تواند از جمله مواردی باشد که در اقدامات فرهنگی عفاف و حجاب مورد توجه قرار گیرد. اما متاسفانه ما در محصولات عفاف و حجاب، کمتر به مخاطب توجه کرده ایم. از همین رو خیلی اوقات مباحث یا محصولات فرهنگی نیز متناسب با افرادی که نیاز بیشتری به موضوع عفاف و حجاب دارند، مطرح نمی شود.

آیا حجم فعالیت های انجام شده در داخل کشور برای ارتقای فرهنگ عفاف و حجاب مناسب و موثری بوده است؟

قطعا اقدامات موثری در این زمینه نداشته ایم. درعرصه فضای مجازی یا بازی های کامپیوتری حتی یک بازی هم در زمینه حجاب ایجاد نشده یا یک فضای مجازی مناسب کودک تاسیس نشده است. این در حالی است که تا بخواهیم فضاهای مخرب فرهنگی برای کودک ایجاد شده؛ طرف مقابل حتی روی لوازم التحریر و اسباب بازی های کودکان ما کار می کنند و در الگوسازی های خود علیه حجاب برنامه ریزی می کنند اما ما هیچ اقدام قابل ملاحظه ای به نفع حجاب نداشته ایم. ما برای مخاطب مذکر خود چه محصولی تولید کرده ایم؟ این در حالی است که مردان نیز خود دارای حجاب و حیا هستند. یا در خصوص شاخص و صفت غیرت مردانه اقدام و علمکردی برای اینکه مردان جامعه نسبت به زنان و همسران خود یا حتی سایر بانوان جامعه غیرت داشته باشند، انجام نشده است. این جاهای خالی است که در زمینه عفاف و حجاب در جامعه ما وجود دارد و می توان آنها را با نوآوری حل کرد.

به نظر شما ازدواج به موقع چه کمکی می تواند در مساله ارتقای عفاف و حجاب در جامعه داشته باشد؟

مسئله عفاف و حجاب با موضوع ازدواج، خانه و خانواده گره خورده است. در سبک زندگی ما ازدواج و عفاف و حجاب یک منظومه به هم پیوسته است که در آن اگر سن ازدواج به تاخیر بیفتد و نیازهای نسل جوان از طریق ازدواج پاسخ داده نشود، به روش های دیگر از جمله نمایش های خیابانی یا ارتباطات غلط روی می آورند. عکس این مسئله هم وجود دارد؛ وقتی در یک جامعه فضای حجاب نامناسب شود، ذائقه ها برای ازدواج تغییر می کند. پسرها زنان را به اشکال گوناگون می بینند و همین موجب می شود ذائقه آنها در زمینه ازدواج تغییر کند. از همین رو مساله عفاف و حجاب و ازدواج به موقع با یکدیگر گره خورده و در هر کدام از این زمینه ها اگر یک اقدام مناسب صورت گیرد، بر طرف دیگر تاثیر گذار خواهد بود، حتی در شهرهای بزرگی مانند تهران می توان مشاهده کرد هر اندازه که فضای حجاب در آن نامناسب تر است، سن ازدواج نیز دچار اختلال شده است، به طوری که در منطقه شمیرانات میانگین سن ازدواج به 30 سال نزدیک شده است. این در حالی است که در شهرهای کوچکتر که بافت سنتی و حجاب و عفاف را بیشتر حفظ کرده اند می بینیم که سن ازدواج بسیار پایین تر از شهرهای بزرگ است و این امرکاملا محسوس و ملموس است.

به عنوان سوال پایانی این گفتگو بفرمایید که خانواده ها در تربیت فرزندان چه نقشی باید ایفا کنند تا بتوانند آنها را عفیف و محجبه بار آورند؟

خانواده ها به ابزار تربیت نیاز دارند. یکی از ابزار تربیت همین مسائلی است که در بخش ابتدایی گفتگو مطرح شد. خانواده در خلاء نمی تواند فرزند خود را تربیت کند از همین رو نیاز به ابزارها و وسائل فرهنگی که مروج حجاب است دارند. از اسباب بازی و لوازم التحریر گرفته تا کتاب و داستان و فیلم و رمان. همه این ابزارها باید مهیا باشند و مشوق فرزندان در زمینه عفاف و حجاب باشند. بنابراین محصولات حجاب و عفاف باید شناسایی شوند. در این بین حتی ممکن است محصولات خوبی در این زمینه تولید شده اما مهجور مانده باشند و رسانه ها و نهادهای فرهنگی موظف هستند این محصولات را شناسایی کرده و به خانواده ها معرفی کنند.

تو آمدی و زمین در هوای تو افتاد

و عرش در هوس خنده های تو افتاد

برای درك تنفس در این جهان سیاه

هوای تازه ای از ابتدای تو افتاد

جهان شرك به خود آمد از بزرگی تو

به گوش كعبه و بتها صدای تو افتاد

شكست طاق بلندی كه عرش كسری بود

همین كه روی زمین رد پای تو افتاد

پس از نگاه سیاه و سفید اربابان

نژاد عشق بشر در لوای تو افتاد

زمان شكست زمانی كه آمدی احمد

تویی كه یك شبه دنیا به پای تو افتاد

تو احمدی و به نور جمال تو صلوات

به هر یك از بركات و كمال تو صلوات

به احترام محمد زمین تبسم كرد

تو آمدی و جهان دست و پای خود گم كرد

ترك نشست به چشمان آبی ساوه

همینكه چشم تو بر آسمان ترنم كرد

فروخت گوشۀ جنت به شوق خال لبت

كه آدمی به هوایت هوای گندم كرد

هنوز دختركان زنده زنده می مردند

خدا به خلق تو بر خلق خود ترحم كرد

تو آمدی، به زمین احترام بر گردد

تو رحمتی كه خدایت نصیب مردم كرد

خدا به خلق رسول گرامیِ خاتم

گذاشت سنگ تمام و سپس تبسم كرد

تو احمدی و به نور جمال تو صلوات

به هر یك از بركات و كمال تو صلوات

تو احمدی كه خدا را به عرش فهمیدی

شبی كه غیر خودت تا خدا نمیدیدی

كنار چشم تمام فرشته های خدا

فراتر از پر جبریل عشق بالیدی

تو در ضیافت عرشی لیلةالاسری

به طاق عرش خدا عكسی از علی دیدی

صدای مرتضوی علیست آن بالا

كه از زبان خدا عاشقانه بشنیدی

تو در كنار علی و فروغ شمشیرش

بساط كفر زمان را ز خاك بر چیدی

برای خلق بهشت این بهانه كافی بود

به لحظه ای كه به زهرای خویش خندیدی

بیا و كفر مجسم ز كعبه بیرون كن

تویی كه پایه گذار جدید توحیدی

تو احمدی و به نور جمال تو صلوات

به هر یك از بركات و كمال تو صلوات