آثار عینی توکل در بهداشت روان
به طور کلی ، توکل بر خدای قادر عالم حکیم ، سبب می شود فرد بر توانایی ها و استعدادهای خدادادی خویش اعتماد نماید . همچنین در موفقیت ها و پیروزی ها گرفتار غرور و خودپسندی نمی شود و در مشکلات گرفتار درماندگی و دچار اختلال عملکردی نمی گردد . احساس پایداری و مقاومت می کند و این خود بهترین وسیله ی تأمین سلامت روانی فرد است . دیگر آثار توکل بر بهداشت روان به اختصار عبارت است از :
الف. برآورده شدن احساس نیاز محبت در بالاترین سطح ( متوکّل محبوب خداست . )
ب. تأمین احساس دلبستگی به عنوان نیاز نخستین .
ج. یافتن احساس انگیزه ی مثبت و نشاط نسبت به توانایی انجام کار و احساس اعتماد به نفس بالا .
د. رهایی از اضطراب و ترس ، با دریافت این مطلب که دیگران نمی توانند ضرری به او بزنند .
هـ . رهایی از وابستگی ذلیلانه با دریافت این مطلب که دیگران سودی به حال او ندارند .
و. ایجاد امید به لطف و عنایت الهی .
ز. رهایی از تعارض های درونی و روانی با نجات یافتن از وسوسه ی شک و تردید .
ح. یافتن احساس استقلال ، با بی نیازی از غیر خدا .
ط. افزایش ارتباط با خداوند به عنوان حمایت گری توانا .
ی. رسیدن به عزت نفس و احساس ایمنی.

توکل و بهداشت روان
« توکل » از آموزه هایی است که تأثیر شگرفی بر سلامت روان انسان دارد . توکل به انسان جرأت اقدام و عمل می دهد و بازدارنده های رفتاری را از میان بر می دارد . قرآن خطاب به پیامبر می فرماید :
آن گاه که عزم کردی و تصمیم گرفتی ، به خدا توکل کن و کار خود را دنبال نما .
توکل ، اولاً مستلزم حرکت و تلاش انسان است و ثانیاً چون بر خدا اعتمادمی کنیم کار را با اطمینان بیش تری انجام می دهیم . توکل یعنی انسان همیشه به آن چه منطبق با حق است ، عمل کند ، و در این راه به خدا اعتماد بورزد ، که خداوند پشتیبان کسانی است که حامی و پشتیبان حق باشند .
همچنان که اشاره شد توکل دستورالعمل قرآنی زندگی نبوی است . این آموزه ی مهم در سیره و سنت پیامبر صلی الله علیه وآله در نهایت درجه و کامل ترین وجه آن وجود داشت و سرلوحه ی برنامه های ایشان ایمان به خدا و توکل بر او قرار داشت . اساساً یکی از علایم ایمان به خدا توکل بر اوست . انسان اگر معتقد است که مجموعه ی جهان هستی زیر سیطره ی حکومت و ربوبیت خدا قرار دارد و تنها معبود شایسته ی پرستش اوست ، هرگز به خود اجازه نمی دهد به دنبال دیگری برود و از غیر استمداد جوید ؛ بلکه همواره به خداوند اعتماد کرده ، فقط از او درخواست کمک می کند .
در قلمرو بهداشت روانی یکی از عوامل اضطراب و نگرانی انسان ، کارهای مهم و سرنوشت ساز هستند . هنگامی که شخص می خواهد می خواهد به کار ویژه ای که در زندگی اش جایگاه مهمی دارد ، اقدام نماید ، چون انجام آن دارای ثمرات مثبت است و از سوی دیگر ، انجام ندادنش ضرر قابل توجهی دارد ، در انجام آن دچار شک و تردید و گرفتار دلهره و اضطراب می گردد در نتیجه تنیدگی زیادی بر روح و روان او عارض می شود . در این مواقع به دنبال یک تکیه گاه مورد اعتماد است تا او را در انجام آن کار ، یار و پشتیبان باشد . با گزینش پشتیبانی مطمئن به عنوان تکیه گاه ، قلبش آرام می شود . نیرویی دوچندان پیدا می کند و از نگرانی خلاص می شود .

شکرگذاری و سلامت روان
« شکر » در لغت به یاد آوری و تصور نعمت و اظهار آن گفته شده که نقطه مقابل آن ، « کفر » یعنی فراموشی نعمت و پوشیده داشتن آن است . منظور از « سپاس و ثنا » چیزی است که مقابل شکایت و گله است . شکر یعنی اظهار نعمت منعم به واسطه ی اعتراف دل و زبان .
داشتن روحیه ی شکرگذاری از نشانه های سلامت روح و روان آدمی است ؛ علت این مطلب را در سه نکته می توان بیان کرد:
1. درساحت شناختی به درجه ای از رشد و سلامت رسیده که نعمت را شناخته ، قدرت تمیز بین نعمت و نقمت را پیدا کرده و نیز تشخیص داده که چه کسی این نعمت را به او عطا نموده است . شناخت موارد یادشده جز در سایه ی سلامت عقل و نفس میسر نمی شود و این رشد شناختی و سلامت نفسانی در ساحت بینش و اندیشه ، او را بر انگیخته است که از صاحب نعمت تشکر و قدردانی نماید .
روایت شده است که پیامبر صلی الله علیه وآله ، شب ها برای عبادت خدا برمی خواست و پاهای مبارکش متورم گردیده بود . به حضورش عرض شد : « آیا تو این کار را انجام می دهی ، حال آنکه خداوند لغزش های گذشته و آینده ات را بخشوده است ؟ » پس پیامبر صلی الله علیه وآله فرمودند : « آیا بنده ای سپاسگزار نباشم ؟ »
همچنین پیامبر فرموده اند : « خداوند در شکر را بر کسی نگشوده ، که درِ افزایش نعمت را بر او بسته باشد . »
2. از طرفی ، داشتن روحیه ی شکرگذاری نشان دهنده ی سلامت در ساحت احساس و عواطف فرد نیز هست ؛ زیرا احساس تشکر از صاحب نعمت در او پدیدار شده و این نشان دهنده ی آن است که به آسیب های روحی و روانی همچون غرور ،بخل ، کینه و حسادت مبتلا نیست ؛ روح و روان او مکدر و مخدوش نگشته و این خود درجه ای از سلامت روان است .
3. در حوزه ی رفتاری و کنش ورزی بیرونی نیز ابراز تشکر و قدردانی به زبان و رفتار ظاهری نشان از سلامت روح ور وان دارد ؛ زیرا شکر زبانی و قدردانی رفتاری فرد ، مبین آن است که فرد شاکر در حوزه ی شناخت و عواطف از سلامت برخوردار بوده سات . چه بسا افراد که نعمت و ارزش برخورداری از آن را شناختند و در قلب خویش نسبت به صاحب آن احساس رضایت نمودند ، اما از ابراز این محبت و ابراز رضایت به صورت عمل و رفتار ناتوان هستند . این ناتوانی ، نشانگر بیماری و عدم سلامت فرد در حوزه رفتاری ، و چه بسا حاکی از بیماری در دو ساحت وجودی پیشین نیز باشد . از این رو ، ابراز رضایت و شکر زبانی و رفتاری ، نشانه ی سلامت روانی شخص به شمار می آید . البته باید توجه داشت که سلامت رفتار ظاهری در صورتی نشان از سلامت درونی فرد است که قصد فریب و نیرنگ نداشته باشد و ظاهر از باطن حکایت نماید ؛ نه خدای ناکرده مانند عمل ریاکارانه و منافقانه ، سلامت ظاهری نشانه ی بیماری درونی باشد .
بنابر آنچه گذشت ، انسان شاکر ، هم در بعد اندیشه و فکر داری سلامت است و هم در ساحت عواطف و رفتار بهنجار و رشد یافته عمل می کند .

انجير
خداوند در سوره تين به انجير قسم ياد مى‌كند:
« و اتين… لقد خلقنا الانسان فى أحسن تقويم » « قسم به انجير… ما انسان را در بهترين قوام خلق كرده‌ايم.»
خداوند، از يك طرف به انجير قسم ياد مى‌كند و از طرف ديگر بحث قوام را مطرح مى‌كند، پس بين انجير وقوام انسان ارتباطى وجود دارد. دانشمندان بعد از تحقيقات در انجير، به اين نتيجه رسيده‌اند كه انجير تأثير مستقيم در قوام و قدرت انسان و سلامتى بدن دارد.
درخت انجير، در نزد بودائيان مقدس است و معتقد هستند در زير چنين درختى، نور معرفت به بودا تابيده است ونيز در كتاب تورات، مكررا نام انجير برده شد.
امام رضا عليه‌السلام درباره فوائد انجير فرموده‌اند: « التين يشد العظم و ينبت الشعر و يذهب بالداء حتى لا يحتاج معه الى الدواء ؛ انجير، استخوان‌ها را محكم و موها را پر پشت و مرض و درد را از بين مى‌برد. حتى احتياج به دارو نيست.»
دكتر « محمد محموده عبده » 16 عنصر و مواد را در انجير شناسائى كرده است، اعم از ؛ آهن، كلسيم، سديم، پتاسيم… .
انجير كه داراى كلسيم و فسفر است براى نيروى فكرى و رشد بدن‌ مفيداست و پتاسيم آن فعاليت كليه را افزون مى‌دهد و آهن در آن، كم خونى را درمان مى‌كند.
انجير، براى اطفال مفيد است ؛ چون داراى مواد قندى و ازت خالص و مواد چربى است.
انجير، براى التهاب دستگاه تنفس خوب است.
و جوشاندن انجير براى درد گلو و سرما خوردگى و سرفه، مفيداست. هم چنين براى اسهال خونى مؤثر است .

تركيبات خرما
آب، مواد سفيده‌اى، مواد قندى( گلوكز، ساكارز ) چربى، پتاسيم، سديم، كلسيم، منيزيم، آهن، مس، املاح گوگرد، املاح كلر، ويتامين(آ)( ب 1)( ب 2)، ويتامين PP، ويتامين سى.
در هر صد گرم خرما، 157 ميلى گرم كالرى وجود دارد .

فوايد خرما
مناطقى كه مردمان آن خرما بيشتر مصرف مى‌كنند ؛ كمتر مبتلا به سرطان مى‌شوند، چون خرما داراى منيزيم است و براى رفع سرطان مفيد است.
خرما براى جوش و غرور جوانى مفيد است.
خرما براى درمان فلج، لقوه، بالاخص فلج اطفال، مفيد است.
براى سلسله اعصاب، خوب است. به پيرمردها خوردنش سفارش شده، براى كليه و مثانه مفيد است.
بيماران ديابت، به جاى قند مى‌توانند از خرما استفاده كنند.
براى شتستشوى خون و تعادل در يون‌ها، مؤثر است. خرما، هضم و جذب را آسان مى‌كند.
خرما، داراى مقدار كمى « فيلوكولين » است و اين مواد تقويت كننده ترشحات مردانگى است .
خرما، خاصيت ضد گرسنگى دارد ؛( در روايت، توصيه شده كه در ماه مبارك رمضان افطار را با خرما شروع نماييد ).
ماده‌اى بنام « ديوستولسن » در خرما كشف شده است كه بهترين دارو براى حساسيت و الرژى است .
آيه‌اى كه در اول مبحث درباره وضع حمل، حضرت مريم بيان شده كه فرموده است: خرما را با آب بخوريد. محققان نيز به زن‌هاى باردار توصيه خوردن خرما مى‌نمايند و قائل هستند خرما، باز كننده رحم است مخصوصا در ماههاى اخر حاملگى و عضلات رحم را تقويت مى‌كند و آسان كننده ولادت فرزند است و در تقويت مادر و نوزاد مؤثر است.
در كتاب « وسائل الشيعه ج 17» بابى را مخصوص خوردن خرما با آب، براى مادران اختصاص داده است و روايت زيادى ذكر شده كه امام صادق عليه‌السلام خرما را با آب ميل مى‌كرد.

خرما
يكى از خلقت‌هاى طبيعى خداوند، درخت خرما است. از گذشته‌هاى خيلى دور تاكنون مورد استفاده بشر قرار گرفت ؛ و حتى پيامبر اسلام و اهل‌بيت عليهم‌السلام تأكيدى فراوانى به خوردن خرما داشته‌اند، از جمله:
قال على عليه‌السلام: « كلوا التمر فان فيه شفاء من الادواء ؛ خرما را بخوريد همانا خرما شفاء دردهاست.»
قرآن نيز اشاره به خرما نموده و به حضرت مريم توصيه كرده كه خرما راتناول نمايند.
( فاجائها المحاض الى جذع النخلة… و هزى اليك بجذع النخلة تساقط عليك رطبا جنيا فكلى و اشربى…»
« آن گاه مريم را درد زائيدن فرارسيد، زير شاخه درخت خرما رفت و فرزندش ندا داد غمگين مباش ! خدايت از زير پاى تو چشمه‌اى جارى كرد و شاخ درخت خرما را حركت بده و ما از آن براى تو، رطب تازه فرو ريزيم و خرما را با آب ميل بفرما».
امروزه با پيشرفت علم، فوايد زيادى را براى خرما برشمرده‌اند.

فوايد عسل
دانشمندان با تحقيقات خود، فوائد زيادى را از عسل ارائه داده‌اند.
قبل از هر چيز، مواد معدنى و تخميرى و ويتامين‌هاى عسل را نام مى‌بريم.
مواد معدنى: پتاسيم، آهن، فسفر، يد، منيزيم، سرب، منگنز، آلومينيوم، مس، سولفور، كروميوم، ليتيوم، نيكل، روى، اسميوم، تيتانيوم، سديم، و مواد آلى، مانيت‌ها، ضمغ، پولن،اسيد لا كتيك، اسيد فرميك ( تركيب عسل با او فاسد نمى‌شود و ضد رماتيسم است )، اسيد ماليك، اسيد تار تاريم، اسيد اگزاليك، اسيد سيتريك، رنگ‌ها، روغن‌هاى معطر، ازته.
مواد تخميرى: انور تاز، آميلاز، كاتالاز در هضم غذا مفيد است.
عناصر ديگر عسل: گلوكز، لولز، ساكارز، دكسترين، مواد البر مينوئيد، سولفات‌ها، انورتين، آب…
عسل داراى ويتامين‌ها شش گانه (A,B,C,D,K,E) و برخى هم قائل به ويتامين «PP» هستند .
در كتاب « مع الطب فى القرآن الكريم »آمده است:
« حدود 70 مواد معدنى تخميرى و ويتامين‌ها درعسل وجود دارد، و براى درمان يا تقويت يا پيشگيرى امراض پوستى، گوارشى قلب و دندان، تقويت رشد طفل، سرطان، تنفس، كبد، صفرا، چشم و گوش، بينى، مرض زنان و تقويت نسل و بچه و… مؤثر است » .
عسل مهمترين مواد قندى طبيعى است و تاكنون 15 نوع قند كشف شده است.
بوعلى سينا دركتاب « قانون طب » مى‌نويسد: « عسل، دهانه رگ‌ها را باز مى‌كند رطوبت‌ها را از بين مى‌برد و مانع گنديدگى گوشت مى‌شود و حس شنوائى را نيرو مى‌دهد و نم چشم را از بين مى‌برد و علاج خناق و لوزتين است عسل، اشتها برانگيز و توانبخش معده است.
عسل پاد زهر، افيون خوردگى و نيش حشرات است.
عسل آب پز، براى ريزش بول تأثير بسزايى دارد. »
عسل از جمله درمان بيمارى‌هاى: اعصاب، بى‌خوابى، درد پهلو، سياتيك، ديفترى، مرض كم خونى، بيمارى‌هاى استخوان، ريه، ايجاد رشد و نيرو، كمى و زيادى فشار خون راعلاج مى‌كند، امراض كبد، و هم چنين فوائد زيادى براى درمان « يرقان » دارد.
خوردن عسل، در حال ناشتا، براى زخم معده و اثنى عشر و كاهش ترش كردن معده مفيد است. براى تنظيم قند خون مؤثر است. ضد عفونى كننده مجارى ادرار است هم چنين در پيشگيرى از زكام مفيد است .
نوشته‌اند كه در مصر، عسل چندين هزار ساله پيدا شد و فاسد نشده است . چون داراى اسيد فرميك است و عسل را فاسد نمى‌كند.
عسل داراى عوامل قوى ضد ميكرب است. و ميكروب‌هاى كه عامل بيمارى انسان‌ها هستند قادر به ادامه حيات در عسل نيستند، از جمله وجود آب اكسيژنه درعسل موجب از بين رفتن ميكروب است و هيچ گونه قارچى در آن رشد نمى‌كند.
براى رشد كودكان و گلبول‌هاى قرمز خون و درآمدن دندان، جلوگيرى از اسهال و سوء تغذيه و… مفيد است.
تحقيقات نشان داده است كه زنبور داران كمتر مبتلا به سرطان مى‌شوند.

عسل
عسل غذائى است لذيذ كه از زنبور عسل به دست مى‌آيد و اكثر مردم به آن تمايل دارند و قرآن نيز بدان پرداخته است.
« فيه شفاء للناس » « خوردن عسل براى مردم شفاء است ».
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند: « لم يستشف المريض بمثل شربة العسل » « هيچ مريضى، به مثل نوشيدن عسل شفاء پيدا نمى‌كند ».
واژه « شفا » در هيچ جاى از قرآن درباره خوردنى‌ها نيامده است، مگر براى عسل. و يك سوره‌اى از قرآن، اختصاص به نحل ( يعنى ؛ زنبور عسل) داده شد. قرآن درباره وحى به زنبورعسل مى‌فرمايد: ما به زنبور عسل وحى كرديم ( وحى غريزى ) كه خانه‌هايشان را روى كوه‌ها و درخت‌ها برگزينند و بخورند از هر ميوه‌اى ( خوردن در اين جا مجاز است منظور نوشنده است ) و از شكم‌هايشان، شرابى خارج مى‌شود كه رنگ‌هايش مختلف است كه آن شراب، براى مردم شفا بخش است .

فوايد طبى زيتون
زيتون، براى تنبلى كبد و مرض قند، نافع است.
خوردن روغن زيتون، براى باز كردن رنگ‌هاى تيره معجزه مى‌كند.
استفاده‌ى يك قاشق در حال ناشتا براى دل دردها مفيد و مجارى روده و كبد و كيسه صفرى را به فعاليت مى‌اندازد.
تقويت اعصاب، دفع عوارض كليه‌ها، سنگ‌هاى صفراوى اشتهاآور بودن، مؤثر است.
ماليدن در بدن، به نرمى پوست مى‌افزايد.
روغن زيتون كهنه هفت ساله، در تسكين دردهاى و درد مفاصل مفيد است.
ماليدن روغن تا 10 روز، براى دفع ريزش مو تأكيد شده است.
بچه‌هايى كه داراى استخوان نرم و كم خون هستند، مالش روغن مفيد است.
مخلوط روغن زيتون با سير و با كوبيدن با هم، براى رماتيسم و درد عضلات و اعصاب مؤثر است .
روغن زيتون، ضد سم سرب است و در رفع يبوست بسيار نيكوست.
زيتون، ترشحات سيب آدم و صفرا را زياد مى‌كند.
لكه‌هاى ناخن را از بين مى‌برد. براى تقويت چشم و ريزش آب چشم مفيد است و خوردنش به افراد چاق و بلغمى تأكيد شده است.
اگر زيتون داغ را روى نيش عقرب بمالند، براى تسكين درد مفيد.
مخلوط كردن زيتون و عسل براى تقويت قوه و باه مفيد است.
در كم كردن فشار خون مؤثر است و هم چنين تب بر هم مى‌باشد .
« محمد محمود عبدالله » درباره فوائد زيتون مى‌نويسد:
« زيتون، كبد را با نشاط مى‌كند و دستگاه گوارش را تقويت مى‌كند، پوست را لطيف، و رشد انسان را قوى، و ضد سموم بدن تسكين دردهاى شكم است، و براى تقويت مو و براى امراض پوستى و تقويت اعصاب و تقويت نور چشم مفيد است.»
با توجه به فوايد روغن زيتون، لازم است به مصرف روزانه خود درآوريم. هم چنين نشان دهنده اهتمام اسلام به مصرف غذايى انسان‌ها دارد.

زيتون
خداوند در چند جاى از قرآن، نام زيتون را بيان كرده است، از جمله: تين:
1، انعام: 99، مؤمنون: 20.
« من شجرة مباركة زيتونة » ؛ « درخت زيتون كه مبارك است ».
مردمان گذشته، روغن زيتون را به دو صورت استفاده مى‌كردند:
الف: براى مصرف خوراكى ؛ ب. براى ماليدن و چرب كردن بدن.
روايت‌ها نيز به خوردن زيتون ( البته در حد تعادل ) ، و ماليدن آن به بدن راتوصيه نموده‌اند.
روغن زيتون در بعضى از احاديث « طعام انبياء » ، و در بعضى ديگر « طعام المسلمين » ناميده شد. اين خود نشان دهنده آن است كه انبياء و مسلمين، اهتمام خاصى به روغن زيتون داشته‌اند و نشان دهنده آن است كه داراى فوايد زيادى براى سلامتى و تندرستى انسان است.
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند: « روغن زيتون را تناول كنيد و هم چنين بدن خود را روغن مالى كنيد كه با اين عمل، شيطان 40 روز وارد بدن شما نمى‌شود» .
شيطان از ماده « شطن »، « يشطن » به معنى، « موجود شرور و ضرر زننده »آمده است - و اختصاص به ابليس مطرود درگاه الهى ندارد و هر چيزى و هر كسى به ديگرى ضررى برساند ؛ نام شيطان صدق مى‌كند . در اين روايت با توجه به صدر آن، شيطان به « ميكرب» تفسير شده است، كه به انسان ضرر مى‌رساند.