بسم‌الله‌الرّحمن‌الرّحیم

ـ‌ من هم همین قصّه را همیشه تعریف می‌کردم! حیف که خیلی‌ها آن را باور نداشتند. حالا خوب شد، شاهد از غیب رسید! راوی این حکایت که خود همه چیز را به چشم خود دیده، حکایت تن تن و سندباد را چاپ کرده است. حالا دیگر کار من آسان شد! همین بس است که نسخه‌ی این کتاب را به همه‌ی بچه‌ها بدهم . . ۷۳/۸/۶

امام صادق(ع):
مَن أتى قَبرَ الحُسَینِ(ع) ماشِیا کَتَبَ اللّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطوَهٍ ألفَ حَسَنَهٍ، ومَحا عَنهُ ألفَ سَیِّئَهٍ، ورَفَعَ لَهُ ألفَ دَرَجَهٍ. (کامل الزیارات: ص ۲۵۵ ح ۳۸۱ و ص ۳۹۲ ح ۶۳۶)
هر کس پیاده به نزد قبر حسین(ع) برود، خداوند، براى هر قدمش هزار حَسَنه مى نویسد و هزار زشتکارى را از او مى زُداید و او را هزار درجه، بالا مى بَرد.

امام صادق(ع):
مَن أتى قَبرَ الحُسَینِ(ع) ماشِیا کَتَبَ اللّهُ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ یَرفَعُها ویَضَعُها عِتقَ رَقَبَهٍ مِن وُلدِ إسماعیلَ. (کامل الزیارات: ص ۲۵۷ ح ۳۸۶)
هر کس پیاده نزد قبر حسین(ع) برود، خداوند، در برابر هر گامى که بر مى دارد و مى گذارد، برایش [پاداش ] آزاد کردن یک بنده از فرزندان اسماعیل(ع) را مى نویسد.

امام صادق(ع):
مَن خَرَجَ مِن مَنزِلِهِ یُریدُ زِیارَهَ الحُسَینِ بنِ عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ علیهماالسلام، إن کانَ ماشِیا کَتَبَ اللّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطوَهٍ حَسَنَهً، وحَطَّ بِها عَنهُ سَیِّئَهً، حَتّى إذا صارَ بِالحائِرِ کَتَبَهُ اللّهُ مِنَ المُفلِحینَ، وإذا قَضى مَناسِکَهُ کَتَبَهُ اللّهُ مِنَ الفائِزینَ، حَتّى إذا أرادَ الانصِرافَ أتاهُ مَلَکٌ، فَقالَ لَهُ: أنَا رَسولُ اللّهِ، رَبُّکُ یُقرِئُکَ السَّلامَ، ویَقولُ لَکَ: استَأنِفِ العَمَلَ، فَقَد غُفِرَ لَکَ ما مَضى. (تهذیب الأحکام: ج ۶ ص ۴۳ ح ۸۹، ثواب الأعمال: ص ۱۱۶ ح ۳۱، المزار للمفید: ص ۳۰ ح ۱)
هر کس از خانه اش به قصد زیارت حسین بن على بن ابى طالب(ع) بیرون آید، اگر پیاده باشد، خداوند، براى هر گامش حَسَنه اى را مى نویسد و زشتکارى اى را از او مى زُداید، و چون به حرم حسین(ع) رسید، خداوند، او را جزو رستگاران مى نویسد، و چون زیارتش را به پایان برَد، خداوند، او را از رهایى یافتگان مى نویسد، و چون بخواهد باز گردد، فرشته اى نزد او مى آید و به او مى گوید:” من، پیام آور خدایم. خداوند، به تو سلام مى رساند و مى فرماید: عمل، از سر گیر که گذشته ات آمرزیده شد".

امام صادق(ع) به شخصی به نام علی چنین فرمود:
یا عَلِیُّ، زُرِ الحُسَینَ(ع) ولا تَدَعهُ.
قالَ: قُلتُ: ما لِمَن أتاهُ مِنَ الثَّوابِ؟
قالَ: مَن أتاهُ ماشِیا کَتَبَ اللّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطوَهٍ حَسَنَهً، ومَحا عَنهُ سَیِّئَهً، ورَفَعَ لَهُ دَرَجَهً، فَإِذا أتاهُ وَکَّلَ اللّهُ بِهِ مَلَکَینِ یَکتُبانِ ما خَرَجَ مِن فیهِ مِن خَیرٍ، ولا یَکتُبانِ ما یَخرُجُ مِن فیهِ مِن شَرٍّ ولا غَیرِ ذلِکَ، فَإِذَا انصَرَفَ وَدَّعوهُ، وقالوا: یا وَلِیَّ اللّهِ! مَغفورا لَکَ، أنتَ مِن حِزبِ اللّهِ وحِزبِ رَسولِهِ وحِزبِ أهلِ بَیتِ رَسولِهِ، وَاللّهِ، لا تَرَى النّارَ بِعَینِکَ أبَدا، ولا تَراکَ ولا تَطعَمُکَ أبَدا. (کامل الزیارات: ص ۲۵۵ ح ۳۸۳)
اى على! حسین(ع) را زیارت کن و آن را وا مگذار.
گفتم: پاداش کسى که به زیارتش مى رود، چیست؟
فرمود: هر کس پیاده به آن جا برود، خداوند، در برابر هر گامش، حَسَنه اى برایش ثبت مى کند و گناهى را از او مى زُداید و درجه اى او را بالا مى بَرد، و چون به قبر مى رسد، خداوند، دو فرشته بر او مى گمارد که هر چه خیر از دهانش بیرون آید، مى نویسند و هر چه شر و غیر آن [مانند لغو و بیهوده گویى ] بیرون آید، نادیده مى گیرند، و چون باز گردد، با او وداع مى کنند و به او مى گویند:” اى دوست خدا! آمرزیده اى. تو، جزو حزب خدا، حزب پیامبر خدا و حزب خاندان پیامبرش هستى. به خدا سوگند، هرگز، آتش را با چشمانت نخواهى دید و آن نیز تو را نخواهد دید و به [سوزاندن ] تو، طمع نخواهد داشت”

واقعه عاشورا در منابع کهن

ماجرای عاشورا در کتاب های فراوان آمده است اما آنچه در شش منبع آمده، به دلیل قدمت، اعتبار نسبی، جامعیت و نیز پیوستگی روایت، از گذشته تا امروز، به گستردگی مورد استناد قرار گرفته اند. اینها عبارتند از: تاریخ طبری، ارشاد مفید، فتوح ابن اعثم، لهوف سید بن طاووس، امالی صدوق، مقاتل الطالبیین ابوالفرج.
در کتاب «واقعه عاشورا در منابع کهن» متن کتاب های مذکور با ترجمه آمده است.

پیش گفتار

… اينك، توضیح کوتاهی در باره این منابع، به ترتیبی که در کتاب آمده اند:

۱. مقتل سيّد الشهدا عليه السلام به روايت طبرى (م ۳۱۰ ق) در كتاب «تاريخ الطبرى»

تاريخ الطبرى، نوشته ابو جعفر محمّد بن جرير طبرى، يكى از مهم ترين منابع تاريخى در تبيين تاريخ اسلام، از جمله واقعه عاشوراست. نكته بسيار مهم در گزارش طبرى از اين واقعه، آن است كه برخى از مقتل هاى معتبر و مفقود (مانند: مقتل ابو مِخنَف) را در اختيار پژوهشگران قرار مى دهد و جزئياتى را از حادثه كربلا ارائه مى نمايد كه ديگران گزارش نكرده اند و هيچ پژوهشگرى از آنها بى نياز نيست.

نسخه مورد استفاده از اين اثر در اين جا، تحقيق محمّد ابوالفضل ابراهيم، چاپ دار المعارف قاهره و ترجمه ابوالقاسم پاينده (۱۲۹۰ ـ ۱۳۶۳ ش)، از انتشارات اساطير تهران است.

۲. مقتل سيّد الشهدا عليه السلام به روايت شيخ مفيد (م ۴۱۳ق) در كتاب «الإرشاد»

هر چند مبناى اصلى گزارش شيخ مفيد هم مانند طبرى، همان كتاب ابو مخنف است، ليكن تفاوت هاى قابل توجّهى در آن وجود دارد.

به طور كلّى، گزارش طبرى (نويسنده برجسته اهل سنّت) و گزارش شيخ مفيد (نويسنده برجسته شيعه)، دو منبع كامل و معتبر (و عمدتا متّكى بر گزارش ابو مخنف) از واقعه عاشورايند كه خوانندگان را از منابع ديگرى با همين سياق (نظير أنساب الأشراف)، بى نياز مى سازند.

نسخه مورد استفاده از اين اثر، تحقيق مؤسسة آل البيت لإحياء التراث، چاپ انتشارات مهر قم، و ترجمه سيدهاشم رسولى محلاتى (معاصر)، از انتشارات اسلاميه تهران است.

۳. مقتل سيّد الشهدا عليه السلام به روايت احمد ابن اعثم كوفى (م ۳۱۴ق) در كتاب «الفتوح»

هر چند اين كتاب در رديف منابعى مانند تاريخ الطبرى و الإرشاد مفيد نيست، ليكن يكى از منابع كهن و مهمّ تاريخ عاشورا شمرده مى شود؛ چرا كه گزارش هايى انحصارى دارد و در نگارش هاى پس از آن (بويژه مقتل خوارزمى و الملهوف سيّد ابن طاووس)، بسيار تأثيرگذار بوده است.

نسخه مورد استفاده از اين اثر، تحقيق على شيرى، چاپ دار الأضواء بيروت و ترجمه آقاى عبدالهادى مسعودى (معاصر) است.

۴. مقتل سيّد الشهدا عليه السلام به روايت سيّد ابن طاووس (م ۶۶۴ ق) در كتاب «الملهوف»

زيبايى و خوش دستى متن اين مقتل و شخصيّت مؤلّفش ـ كه به زهد و معنويت، شهرت دارد ـ موجب اقبال جامعه شيعى بِدان گرديده است.

نسخه اين اثر، تحقيق فارس حسّون تبريزيان (م ۱۴۲۶ ق)، چاپ دار الاُسوه

تهران و ترجمه ابو الحسن مير ابوطالبى (۱۳۱۱ ـ ۱۳۸۳ ش)، از انتشارات دليل ما است.

۵. مقتل سيّد الشهدا عليه السلام به روايت شيخ صدوق (م ۳۸۱ق) در كتاب «الأمالى»

ايشان در اين كتاب، واقعه كربلا را ضمن احاديثِ نقل شده از امامان اهل بيت عليهم السلام آورده است. گزارش شيخ صدوق، در عين كوتاه بودن، نكات قابل توجّهى براى پژوهشگران در بردارد.

نسخه مورد استفاد، از اين اثر، تحقيق قسم الدراسات الإسلامية لمؤسسة البعثة، چاپ مؤسسة البعثه تهران، ترجمه محمّدباقر كمره اى (۱۲۸۴ ـ ۱۳۷۴ ش)، از انتشارات اسلاميه تهران است.

۶. مقتل سيّد الشهدا عليه السلام به روايت ابو الفرج اصفهانى (م ۳۵۶ق) در كتاب «مقاتل الطالبيّين»

از جمله دلايل انتخاب اين گزارش، قدمت و اعتبار منبع، مستند بودن گزارش ها و ارائه نكاتى نو در عين كوتاهى متن، در باره حوادث عاشوراست.

نسخه مورد استفاده از اين اثر، تحقيق سيّد احمد صقر و ترجمه آقاى بهراد جعفرى (معاصر)، از انتشارات الشريف الرضى قم است.

نكاتى در باره اين کتاب

در باره اين کتاب، چند نكته ضرورى، يادآورى مى گردد:

۱. برخى از مطالبى كه در اين مقتل ها آمده اند، به خاطر اشكال محتوايى يا كم فايده بودن، در متن دانش نامه، استفاده نگرديده اند، و يا مورد نقد، واقع شده اند. از اين رو، عرضه متن كامل آنها در اين جا، تنها به جهت فوايدى است كه در ارائه متن كامل و پيوسته وجود دارد و هرگز به معناى تأييد همه مطالب آنها نيست، چنان كه اين آثار، همچون ديگر كتاب هاى تاريخى، گزارش هاى متفاوت و گاه متعارضى از وقايع دارند كه در اين جا تلاشى براى حلّ آنها صورت نگرفته است. البته در متن دانش نامه، ضمن نقدها و توضيحات، پژوهش هايى گسترده و در خور در اين حوزه ها انجام شده است.

۲. ترجمه ها به لحاظ سَبك، متفاوت اند و تلاش شد براى رعايت امانت، تصرّفى در آنها صورت نگيرد و بجز موارد اندك ـ كه اِشكال محرزى داشتند و يا ترجمه اى، افزوده هاى غير ضرور داشت و يا بخشى از متن، ترجمه نشده بود و ترجمه شد ـ، تغيير خاصى در آنها صورت نگرفته است. ضمنا اسناد نقل ها و روايات تاريخى، از سوى خود مترجمان، حذف شده است.

۳. گاه براى روشن شدن يك نكته يا توضيح در باره شخصى، ناگزير از افزودن نكته اى يا نام كسى در متن شده ايم كه افزوده ها، در بين دو كروشه (قلاّب) آمده اند.

۴. از آن جا كه در اين منابع، نام ائمه عليهم السلام بخصوص امام حسين عليه السلام به فراوانى تكرار شده است، گاه از تكرار عبارت هاى تعظيم و تكريم، خوددارى شده است.

۵. به منظور تسهیل دسترسی خواننده به منبع اصلی (در آدرس یابی)، شماره جلد و صفحه منابع اصلی، در کنار صفحات درج گردیده و نقطه شروع هر صفحه نیز با توپ سیاه، نشان داده شده است.

تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء علیه السلام

دوره دو جلدی مقتل و کتابی تاریخی به زبان فارسی، در قلمرو تاریخ قیام عاشوراست که با تلاش گروهی از تاریخ ‌پژوهان موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) زیر نظر حجت ‌الاسلام استاد مهدی پیشوایی تاریخ‌نویس معاصر نگاشته شده است.

در باره مؤلف:
حجت ‌الاسلام مهدی پیشوایی در زمینه‌های تاریخ اسلام، تاریخ امامان شیعه و اصحاب آنان، کتاب‌ها و مقالات فراوانی تألیف کرده و کتاب سیره پیشوایان، نوشته ایشان است.

سایر نویسندگان :
محمدقاسم احمدی، محمدرضا احمدی ندوشن، محمدرضا جباری، محمدباقر دُریاب، رضا رمضان نرگسی، محسن رنجبر، جواد سلیمانی، مصطفی صادقی، نعمت‌الله صفری فروشانی، حامد منتظری مقدم، غلام‌حسن محرمی، علی غلامی دهقی، اصغر فروغی ابهری

هدف اصلی این کتاب ارائه گزارش جامع و مستند از تاریخ قیام عاشورا برای پژوهشگران، به ویژه طلاب و خطبا است.

در این مقتل تنها از منابع موجود تا پیش از قرن هفتم استفاده شده است؛ زیرا با بررسی های انجام شده از سوی محققان، در موضوع قیام سیدالشهدا علیه السلام تنها گزارش های منابعی که تا قرن هفتم به نگارش درآمده اند، قابل اتکا و اعتمادند و منابع پس از آن، گزارش های چندان معتبری را شامل نمی شوند.

به گفته مؤلف در تدوین این کتاب، همهٔ مقتل‌های کهن و متأخر و مهم‌ترین مقتل‌های جدید، از نظر گذشته است و نگارش هر یک از فصل‌های کتاب، با در نظرگرفتن صلاحیت و سابقه مطالعاتی، به یک محقق سپرده شده است. پس از نگارش هر فصل، مدیر پژوهش و سپس اعضای شورای علمی آن را بررسی کرده، موارد لازم را برای اصلاح یا تکمیل به نویسنده بازگردانده‌اند.

مطالب و بخش های کتاب :

جلد اول :

بخش اول: فصول مقدماتی

سیری در مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر، سیری در ادوار زندگی و شخصیت امام حسین(ع)، شهادت امام حسین(ع) در گفتار پیامبران و امامان، فضیلت گریستن و عزاداری برای امام حسین(ع) و تحلیلی درباره آن، ریشه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع)، فلسفۀ قیام امام حسین(ع)، پیشگویی‌ها و هشدارهای معصومان دربارۀ تسلط بنی‌امیه

بخش دوم: امام حسین(ع) و معاویه

موانع قیام امام حسین(ع) بر ضد معاویه، مواضع امام حسین(ع) در برابر حکومت معاویه و مبارزات سیاسی آن حضرت

قضیۀ ولیعهدی یزید

بخش سوم: نهضت عاشورا از آغاز تا ورود امام حسین(ع) به کربلا

امام حسین(ع) در مدینه، امام حسین(ع) در مکه، ساختار سیاسی ـ مذهبی کوفه، امام حسین(ع) در راه کوفه

بخش چهارم: امام حسین در کربلا

از ورود امام به کربلاتا روز عاشورا، رویدادهای روز عاشورا تا شهادت بنی‌هاشم، مبارزه و شهادت بنی‌هاشم، کیفیت نبرد و شهادت امام حسین(ع)، حوادث پس از شهادت امام(ع)

جلد دوم

بخش اول: حوادث پس از عاشورا

اهل بیت در کوفه، اهل بیت در مسیر شام، اهل بیت در شام، اهل بیت در مدینه، تداوم نهضت حسینی به رهبری امام سجاد(ع)

بخش دوم: پیامدهای قیام عاشورا

پیامدهای تکوینی، پیامدهای اجتماعی و سیاسی

بخش سوم: مباحث پیرامونی نهضت عاشورا

پژوهشی در اربعین سیدالشهدا، فلسفهٔ عزاداری برای امام حسین(ع)، سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین(ع)، واقعهٔ عاشورا در آینه آمار و ارقام، پرسش‌ها و پاسخ‌های عاشورایی

بخش چهارم: شرح حال و زندگی‌نامه اصحاب امام حسین(ع)

نويسنده:مهدى عليزاده

ناشر:مسجد مقدس صاحب الزمان (جمكران)
كتاب «نشانه هاي يار و چكامه انتظار» به بررسي دو موضوع علائم ظهور و انتظار پرداخته است. اين كتاب طي سه فصل تنظيم شده است. فصل اول كه به بررسي علائم و نشانه هاي ظهور پرداخته به دو نكته توجه دارد و آن: 1 . بازنمايي حجم انبوه مدارك و مستندات نشانه هاي ظهور در تراث روايي اسلامي. 2 . طرح نكاتي درباره نشانه هاي ظهور كه كمتر مورد توجه قرار مي گيرد. فصل دوم كه به ضرورت و چيستي «انتظار» و وظايف ناشي از آن مي پردازد. در اين فصل مباحثي چون مؤلفه هاي مهدي باوري، مهدي باوري و ايمان به غيب، نتايج مهدي باوري، امنيت رواني در سايه مهدي باوري، كالبد شكافي «انتظار» و تعريف آن و سرانجام وظايف منتظران و ابعاد انتظار مطرح شده است. فصل پاياني به ذكر پاره اي از آثار منظوم كه در وصف آن محبوب دور از نظر سروده شده، اختصاص يافته است.

تحلیلی از زندگی سیاسی امام حسن مجتبی (ع)

علامه سید جعفر مرتضی در سه فصل زندگانی سیاسی امام حسن(ع) در عهد رسول خدا و خلفا ی سه گانه را بررسی کرده است.
در باره مؤلف:
سید جعفر مرتضی عاملی محقق و نویسنده برجسته شیعه از عالمان دینی جبل عامل لبنان است. او سالها به تحصیل علوم دینی از جمله تفسیر در نجف و قم پرداخت. پژوهش و تدریس نیز از اشتغالات وی بوده است. از ایشان تاکنون بالغ بر بیست عنوان کتاب منتشر شده است.

تحلیل نویسنده از حوادث تاریخی زندگی ائمه از نگاه فراتاریخی وی به ائمه متأثر است. کتابی که در نقد«حماسه حسینی» شهید مطهری تحت عنوان «کربلا فوق الشبهات» نگاشته است تا حدود زیادی نشانگر زاویه خاص نگاه او به ائمه است. وی در این کتاب به دنبال رد نقدهایی است که شهید مطهری بر بخی نقل های حادثه عاشورا وارد کرده است. او در آثار خود به صراحت برخی عقاید و باورهای اهل سنت را رد کرده است.

نویسنده در مقدمه ابراز می دارد از آنجا که به دوران زندگی امام از دوران پیامبر(ص) و خلفا کمتر توجه شده است مؤلف این مقطع را انتخاب کرده است.

فصل اول کتاب با عنوان «زندگانی سیاسی امام حسن(ع) در عهد رسول خدا(ص)» بش از آن که رنگ یک نوشته تاریخی داشته باشد با بیانی خطابه ای و تأثیرگذار به تحکییم اعتقادات شیعه پیرامون امامت امام حسن(ع)، جایگاه آن و دفاع از آن با استفاده از حدیث، تاریخ و تفسیر پرداخته است. نویسنده با در نظر گرفتن پیش فرض های کلامی خود به تحلیل مسایل پرداخته است. منابعی که در این فصل مورد استفاده قرار گرفته بسیار متنوع و از لحاظ موضوعی منابع تفسیری و روایی سنی و شیعه، تاریخی، سیره، صحابه نگاری، مناقب، مقاتل و غیره را در بر می گیرد.

نویسنده بیاد کرده است مواضع پیامبر(ص) در قبال حسنین(ع) حتی شدت عواطفی که علناً نسبت به ایشان ابراز می داشتند، انتخاب ایشان برای مباهله، شرکت در بیعت رضوان نشانه موقعیت منحصر به فرد آن ها و نیز تلاش پیامبر(ص) برای آماده کردن جامعه در پذیرفتن رهبری و جانشینی آنان بود.

فصل دوم با عنوان « زندگانی سیاسی امام حسن(ع) در عهد شیخین» از غصب فدک و موضع حضرت زهرا(س) و حسنین(ع) در قبال آن آغاز شده است. در این فصل عمدتاً از منابع تاریخی و روایی استفاده شده است که البته منابع ضعیفی در این بین دیده می شود. این فصل بیشتر رویکرد تاریخی به خود گرفته است گرچه هنوز کما بیش موضعگیری های ارزشی قابل مشاهده است.

نویسنده معتقد است سیاست نظام حاکم مسأله امامت را از دو جهت هدف قرار داد: ۱- دمیدن روح یأس و ناامیدی در نفوس مخالفان خصوصاً علی(ع). ۲- زمینه سازی برای تحکیم و تثبیت حکومت و خلافت به نفع برخی و دور کردن علی(ع) از خلافت. تلاش برای رسیدن به این اهداف به اشکالی بروز می یافت از جمله جلوگیری از راه یابی هواداران علی(ع) و اهل بیت به مراکز حساس و پست های کلیدی، استفاده از زر و سیم برای خاموش کردن مخالفان، سیاست تجهیل مردم، منع کتابت حدیث و غیره.

در کنار بیان شیوای مؤلف و ایجاد ارتباط مناسب بین مطالب، تتبع فراوان او و کشف نکاتی مهم از لابلای منابع اطلاعات فراوان و نتایج ارزشمندی به دست می دهد. گرچه عمده مباحث و نتایج ارتباط مستقیمی با زندگانی امام حسن(ع) ندارد، اما به روشن شدن جو حاکم بر جامعه و وضعیت ایشان کمک میکند.

فصل سوم به زندگی سیاسی امام در دوره خلافت عثمان اختصاص یافته است. استناد به منابع متأخر تاریخی و نیز منابع تحقیقی در این فصل نیز مشاهده می گردد.

در این بخش از کتاب ضمن متن کامل سخنان امام در بدرقه ابوذر نکاتی که در نظر نویسنده قابل توجه بوده آورده شده است. تأسف عمیق از رفتار حکومت با ابوذر، تشویق وی به ادامه راه و تقویت بینش الهی ابوذر برای تحمل رنج ها از جمله این نکات هستند.

شرکت امام در فتوحات این دوره به طور مبسوط مورد بحث قرار گرفته است. عقیده نویسنده مبتنی بر رد گزارشات مربوط به حضور ائمه در این فتوحات است. عدم اجرای قوانین الهی در سرزمین های مفتوحه، رفتار ظالمانه با ساکنین این مناطق، غلبه داشتن انگیزه کسب غنایم بر انگیزه های الهی از جمله دلایل عدم حضور حسنین در این جنگ ها بیان شده است.مؤلف لزوم اجازه امام عادل را شرط جهاد ابتدایی دانسته و عدم شرکت امامان را در این جنگ ها دلیلی بر عدم مشروعیت آن ها دانسته است.

بخشی از این فصل به نقش امام در دفاع از عثمان هنگام محاصره خانه او پرداخته ات. نویسنده ضمن قبول صحت گزارش دفاع حسنین(ع) از عثمانمعتقد است گرچه امام علی(ع) با اعمال عثمان موافق نبود اما قتل او را شرعی و قانونی و به مصلحت اسلام نمی دانست. وی معاویه را مسبب قتل عثمان معرفی کرده است.

نظریه عثمانی بودن امام حسن(ع) در این کتاب رد شده ایت. نویسنده بر سخنان امام مبنی بر حقانیت پدرش بر خلفای پیشین و دفاع از مواضع امام علی(ع) و نیز سرزنش مخالفان پدر استناد کرده است.

در ادامه مؤلف مواضع اهل بیت را در قبال سیاست خلفا شرح داده است. او می گوید: علی (ع) با نپذیرفتن شرط عمل به به دو خلیفه در شورای شش نفری و نیز تأکید و تشویق بر کتابت حدیث موضع منفی نسبت به سیاست خلفا اتخاذ کرد. مؤلف همچنین انحرافاتی که از سیره رسول خدا(ص) به تدریج ایجاد شد یاد کرده و مواضع امام حسن(ع) را پیرامون آن به بحث نشسته است.

کتاب حجاب از منظر فطرت و عقل و شرع

***********************