بلى اى امیرمؤمنان. فرمود: معرفت من به مقام نورانیت، شناخت خداوند عزّوجلّ است و معرفت خداوندعزّوجلّ، شناخت من به مقام نورانیت است. و آن همان دین خالصى است كه خداوند درباره‏ آن فرمود: «در حالى كه دستورى را دریافت نكرده بودند جزاین كه با كمال خلوص به آئین توحید خدا را پرستش كنند و نماز را برپا دارند وزكات بدهند، این است آئین راستین.»
خداوند فرمود: امر نشدند مگر به پیامبرى حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و آن دین و آئین یكتاپرستى آسان محمّدى است و این كلام خدا را كه فرمود: «نماز را بر پا دارند»، هر كه ولایت مرا بر پا دارد،نماز را بر پا داشته و بر پا داشتن ولایت من، سخت و دشوار است، جز فرشته مقرب درگاه الهى یا پیامبر مرسل و یا مؤمنى كه خداوند قلب او را به ایمان آزموده باشد، كسى قدرت حمل آن را ندارد؛ هنگامى كه فرشته مقرب و پیامبرمرسل و مؤمن آزموده نباشد قدرت حمل آن را نخواهند داشت.
عرض كردم اى امیرالمؤمنین! چه كسى مؤمن است و حدود و مرز ایمان چیست؟ [بیان فرمایید] تا آن را بشناسم. فرمود: اى اباعبداللّه‏! عرض كردم: بلى اى برادر رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله . فرمود: مؤمن امتحان شده كسى است كه چیزى ازامر ما بر او وارد نمى‏شود مگر اینكه خداوند سینه او را براى پذیرش آن، گشاده ساخته و هرگز دچار شك و تردید نمى‏گردد. اى اباذر! بدان من بنده‏ خداوند عزّوجلّ و خلیفه‏ او بر بندگانش هستم. ما را «رب» مپندارید و هر چه در فضائل ما مى‏خواهید، بگوئید چرا كه به كُنه و حقیقت و نهایت آنچه در ما وجود دارد نخواهید رسید و خداوند عزّوجلّ [صفات] بزرگ‏تر و عظیم‏تر از آنچه كه اَحَدى از شما بتواند آن را وصف نماید یا بر قلبتان خطور كند به ما عطا فرموده است. پس چون ما را این گونه شناختید، آنگاه مؤمن خواهید بود.
سلمان گفت: عرض كردم اى برادر رسول خدا! هركس نماز را بر پا دارد، ولایت شما را بر پا داشته است؟ فرمود: آرى اى سلمان! گواه این حقیقت، فرموده خداوند متعال در قرآن است «از صبر و نماز كمك بخواهید كه این كار جز براى فروتنان، گران است» مراد از «صبر» رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و منظور از «نماز» برپا داشتن ولایت من است. بدین خاطر خداوند متعال فرمود: «و آن سخت و گران است» و نفرمود: «آن دوسنگینند» زیرا حمل ولایت جز بر فروتنان، دشوار و سنگین است. و خاشعان، همان شیعیان روشن‏بین و اهل بصیرتند. و آن بدین سبب است كه سخنوران منحرف، از قبیل مرجئه و قدریّه و خوارج و دیگر ناصبیان، همگى به [نبوت]حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله اقرار دارند و در میانشان (در این مورد) اختلافى نیست، لكن جز گروهى اندك، همگى در مورد ولایت من اختلاف داشته و آن را انكار نموده و در مقابل آن لجاجت مى‏ورزند، و آنان كسانى هستند كه خداوند در كتاب عزیزش ایشان را توصیف نموده و مى‏فرماید: «همانا آن جز بر فروتنان گران است» و خداوند متعال در جاى دیگرى از قرآن، نبوت حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و ولایت مرا این گونه بیان مى‏فرماید: «و چه چاه‏هایى كه وانهاده شد و چه قصرهاى رفیع كه بى‏صاحب ماند» مراد ازقصر، حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله و مقصود از چاه آب متروك، ولایت من است. آن را وانهاده و انكار نمودند. هر كه به ولایت من اقرار ننماید، اقرار او به نبوت حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نفعى برایش نخواهد بخشید؛ چرا كه آن دو مقرون یكدیگرند به خاطر این كه پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ، پیامبر مرسل و پیشواى خلق بوده و پس از او على علیه‏السلام امام و پیشواى خلق و وصىّ حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله است؛ همان گونه كه رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: «تو نسبت به من، به منزله‏ هارون نسبت به موسى هستى، جز اینكه بعد از من پیامبرى نخواهد بود». اوّلین ما محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ،میان ما محمّد  و آخرین ما محمّد است. پس كسى كه معرفتش به من، كامل باشد، او بر دین درست و استوار الهى قرار دارد، كه مى‏فرماید: «این است آئین راستین» و به زودى به یارى و توفیق الهى، این حقیقت را براى شما روشن خواهم ساخت.
اى سلمان و اى جندب! عرضه داشتند: بلى اى امیر مؤمنان كه درود خدا برتو باد. فرمود: «من و حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نور واحدى نشأت یافته از نورخداوند عزّوجلّ بودیم. تا آن كه خداى متعال به آن نور امر نمود كه دو قسمت شود [سپس] به نیمى فرمود: محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله باش و به نصف دیگر فرمود: على علیه‏السلام باش.
بدین لحاظ رسول خدا فرمود: على از من و من از على هستم و جز على كسى دیگر نمى‏تواند از جانب من [فرمان الهى را]ادا نماید. و زمانى كه ابابكر را با سوره برائت به مكّه اعزام فرمود، جبرئیل علیه‏السلام نازل شد و گفت: اى محمّد! فرمود: بلى، عرضه داشت: خداوند به تو امر فرموده كه آن مأموریت را خودت یا مردى از خودت انجام دهد. پیامبر مرا به آن سو گسیل داشت تا ابوبكر را بازگردانم و او را بازگرداندم. او درون خود نگرانى احساس نمود و گفت: اى رسول خدا، آیا در مورد من آیه‏اى نازل شده است؟ فرمود: نه ولكن این مأموریت را كسى جز من و یا على انجام نخواهد داد.
اى سلمان و اى جندب! عرض كردند: بلى اى برادر رسول خدا. فرمود: كسى كه براى حمل نوشته‏اى از جانب رسول خدا صلاحیت ندارد، چگونه براى پیشوایى مردم صلاحیت خواهد داشت؟
اى سلمان و اى جندب! من و رسول خدا نور واحدى بودیم سپس او محمّد مصطفى شد و من وصىّ او مرتضى شدم. محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله ناطق شد و من ساكت و خاموش. به این ترتیب در هر عصرى یكى باید گویا باشد و دیگرى ساكت.
اى سلمان، محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله بیم دهنده شد و من رهبر و هدایت كننده و این همان فرموده‏ خداوند عزّوجلّ است «[اى پیامبر] تو بیم دهنده‏اى و هر قومى را هدایتگرى است» لذا رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله بیم دهنده و من هدایت كننده‏ام. سپس آیات بعد از آن را تلاوت فرمود: «خداوند آنچه را كه هر ماده‏اى بدان باردار مى‏شود و آنچه را رحم‏ها كم یا افزون مى‏كنند مى‏داند و هر چیز نزد او مقدارمعینى دارد. او داناى نهان و آشكار و بزرگ و برتر است. چه پنهان سخن گوئید چه آشكار، و نیز مخفى شدگان در شب یا پیدایان در روز براى او یكسان است. فرشتگان مدام ازپیش‏رو و پشت سر به امر خدا آدمى را حفظ مى‏كنند.»
[سلمان] گفت: آن حضرت دست خود را بر دست دیگرش زد و فرمود: حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله صاحب جمع شد و من صاحب نشر. حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله صاحب بهشت شد و من صاحب دوزخ كه به آن مى‏گویم این را بگیر و آن را رها كن.
حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله صاحب «زلزله و لرزش» شد و من صاحب «ویرانى وغرش». منم صاحب لوح محفوظ و خداوند تمام علم آن را به من الهام فرمود.
آرى اى سلمان و اى جندب! حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله «یس و القرآن الحكیم» و «ن و القلم» و «طه ما انزلنا علیك القرآن لتشقى» و صاحب دلالات و راهنمایى‏ها
شد و من صاحب معجزات و نشانه‏ها؛ و حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله آخرین پیامبر شد و من آخرین وصى (بلافصل پیامبران). منم «راه مستقیم» و منم آن «خبر بزرگى كه در آن اختلاف كردند» و كسى جز در ولایت من اختلاف نكرد. حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله صاحب دعوت شد و من صاحب شمشیر. حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله پیامبر مرسل شد و من صاحب امر پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله . خداوند عزّوجلّ مى‏فرماید: «خداوند روح را به امر خود بر هر یك از بندگان خویش كه بخواهد مى‏فرستد» و او روح خداوند است. خداوند آن را جز به فرشته مقرّب یا پیامبرمرسل یا وصى برگزیده عطا نمى‏كند و نمى‏فرستد. خداوند به هر كه این روح راعطا فرماید او را از دیگر مردمان جدا و متمایز گردانیده و قدرت را به او واگذارمى‏نماید بگونه‏اى كه مرده را زنده كند و به آنچه شده و خواهد شد دانا شود. در یك چشم بر هم زدن از مشرق به مغرب و از مغرب به مشرق مى‏رود و به آنچه در دل‏ها، آسمان‏ها و زمین است آگاهى مى‏یابد.

اى سلمان و اى جندب! حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله «ذكر» شد كه خداوند عزّوجلّ در قرآن مى‏فرماید: «و هر آینه خداوند به سوى شما ذكر یعنى رسولش را فرستاد كه آیات الهى را بر شما بخواند» همانا به من علم منایا (مرگ و میرها) و بلاها وفصل الخطاب (حكم قاطع در داورى) عطا شده و علم قرآن و آنچه تا روز قیامت خواهد شد به من سپرده شده است. حضرت محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله حجّت خدا وبرهان را براى مردم اقامه نمود و من حجّت خداى عزّوجلّ شدم. خداوند درون من چیزهایى را به ودیعه نهاده كه براى احدى چه از اولین و آخرین، و چه از پیامبر مرسل و فرشته مقرّب قرار نداده است.
اى سلمان و اى جندب! گفتند: بلى، اى امیرمؤمنان علیه‏السلام . فرمود: من آن كسى هستم كه به اذن پروردگارم نوح را در كشتى سوار كردم [و او را از غرق شدن نجات دادم] . من آن كسى هستم كه به اذن پروردگارم، یونس را از شكم ماهى بیرون آوردم. من آن كسى هستم كه به فرمان پروردگارم، موسى‏بن عمران را ازدریا عبور دادم. من آن كسى هستم كه به اذن پروردگار ابراهیم را،از آتش بیرون آوردم. من آن كسى هستم كه به اذن پروردگارم زمین را گسترانیده ورودخانه‏هاى آن را جارى ساخته و چشمه‏هایش را گشوده و درخت‏هاى آن را كاشتم. منم عذاب روز «ظلّه« منم آن ندا كننده از جاى نزدیك كه ثقلان (جنّ وانس) آن را شنیدند و گروهى آن را فهمیدند. من آن كسى هستم كه هر روز صداى جبّاران و منافقان را به زبان خودشان مى‏شنوم، منم خضر داناى موسى و منم آموزگار سلیمان پسر داود، منم ذوالقرنین و منم قدرت خداى عزّوجلّ.
اى سلمان و اى جندب! من محمّدم و او من است. من از محمّدم و محمّد از من است. خداى تعالى مى‏فرماید: «دو دریا را به هم آمیخت و میان آن دوبرزخ و فاصله‏اى است كه به حدود یكدیگر تجاوز نمى‏كنند».

اى سلمان و اى جندب! عرضه داشتند: بلى، اى امیرمؤمنان علیه‏السلام . فرمود :مرده‏ ما نمرده و غایب ما غیبت ننموده و كشته شدگان از ما هرگز كشته نشده‏اند.
اى سلمان و اى جندب! عرضه داشتند: بلى اى كسى كه درود خدا بر توباد. فرمود: من امیر و فرمانرواى هر مرد و زن مؤمن از گذشتگان و آیندگانم و با روح عظمت تأیید شده‏ام. من بنده‏اى از بندگان خداوندم. ما را رب ننامید و هرچه مى‏خواهید در فضایل ما بگویید؛ چرا كه به كُنه آنچه كه خداوند براى ما قرارداده، حتى به یك دهم از یك دهم آن نخواهید رسید، زیرا ما نشانه‏ها وراهنمایان و حجّت‏ها و جانشینان و امانتداران و امامان از طرف خدا هستیم. و نیز ما وجه و چشم و زبان خداییم. خداوند بندگانش را به واسطه‏ ما عذاب وپاداش مى‏دهد و از میان خلقش تنها ما را پاك نمود و برگزید و اختیار فرمود. واگر كسى چون و چرا كند همانا كافر و مشرك است؛ زیرا خداوند درباره‏ آنچه مى‏كند [در برابر هیچكس] پاسخگو نیست. در حالى كه بندگان مورد سؤال وبازخواست قرار مى‏گیرند.
اى سلمان و اى جندب! عرضه داشتند: بلى اى امیرالمؤمنین علیه‏السلام درود خدا بر تود باد. فرمود: هركس به آنچه كه گفتم ایمان آورد و به آنچه كه آن را با بیان، تفسیر، شرح، روشنى، نورانیت و دلیل توضیح دادم، اعتراف كند، مؤمن امتحان شده‏اى است كه خداوند قلب او را براى ایمان آزموده و سینه‏اش را براى پذیرش اسلام فراخ نموده و او عارف روشن‏بین و اهل بصیرتى است كه به نهایت بلوغ و كمال رسیده است و اگر كسى درباره آنچه گفتم شك كند، عناد ورزد، انكار نماید، باز ایستد، حیران شود و تردید كند، مقصر و ناصبى و دشمن است.
اى سلمان و اى جندب! عرضه داشتند: بلى اى امیرالمؤمنین علیه‏السلام ، كه درود خدا بر تو باد. فرمود: من به اذن پروردگارم زنده مى‏كنم و مى‏میرانم و به آنچه مى‏خورید و در خانه‏هایتان مى‏اندوزید، به شما خبر مى‏دهم. و من به نهانى‏هاى دلتان آگاهم و امامان از فرزندان من نیز، هرگاه بخواهند و مایل باشند،همه اینها را مى‏دانند و انجام مى‏دهند، زیرا ما (ائمه هدى علیهم‏السلام) یكى هستیم. اوّلین ما محمد، آخرین ما محمد و میان ما محمد است و همه ما محمّد هستیم. پس بین ما جدایى قائل نشوید. هنگامى كه ما چیزى را بخواهیم،خداوند آن را خواسته و هرگاه از چیزى كراهت داشته باشیم، خداوند از آن كراهت داشته است. نفرین و تمام نفرین بر كسى باد كه فضل و ویژگى ما و آنچه پروردگار به ما عطا نموده است را انكار نماید، زیرا هر كس چیزى از آنچه خداوند به ما عطا نموده انكار نماید، همانا قدرت الهى و مشیت خداوندى را درمورد ما انكار نموده است.
اى سلمان و اى جندب! عرضه داشتند: بلى اى امیرالمؤمنین علیه‏السلام ، درود خدا برتود باد. فرمود: پروردگار ما «اللّه‏» آنچه به ما عطا فرموده، والاتر و بزرگ‏تر ازهمه‏ اینهاست. عرض كردیم: آن، چه عطیه‏اى است كه بزرگ‏تر از همه اینهاست؟ فرمود: خداوند اسم اعظم را در اختیار ما نهاده كه اگر بخواهیم، به وسیله آن، آسمان‏ها، زمین، بهشت و دوزخ را مى‏شكافیم. از آسمان بالا مى‏رویم و به زمین فرود مى‏آییم، به شرق و غرب مى‏رویم و به عرش رسیده، در برابرخداى عزّوجلّ مى‏نشینیم و همه چیزها، حتى آسمان‏ها، زمین، خورشید، ماه، ستارگان، كوه‏ها، درختان، چارپایان، دریاها، بهشت و دوزخ، از ما اطاعت مى‏كنند. تمام این‏ها را خداوند به وسیله اسم اعظم كه به ما آموخت عطا فرموده است و با این حال، ما مى‏خوریم، مى‏آشامیم و در میان بازارها راه مى‏رویم وهمه این امور را به فرمان پروردگارمان انجام مى‏دهیم. ما بندگان صاحب كرامت خداوندیم. «آنان كه در سخن، بر خدا پیشى نمى‏گیرند و به فرمان او كار مى‏كنند» خداوند ما را معصوم و پاك قرار داده و بر بسیارى از بندگان مؤمنش برترى بخشیده است. لذا ما مى‏گوییم: سپاس و ستایش مخصوص خدایى است كه ما را به این (امور) هدایت نمود و اگر خدا ما را هدایت نمى‏كرد، به آن راه نمى‏یافتیم و كافرین سزاوار عذاب شدند و وعده عذاب درباره آن‏ها حتمى است و آن‏ها كسانى هستند كه آنچه خداوند به ما بخشش و احسان نموده انكارمى‏ورزند.
اى سلمان و اى جندب! این است معرفت من به نورانیت، اینك با رُشد وهدایت بدان چنگ بزنید زیرا هیچیك از شیعیان ما به سر حد بصیرت وروشن‏بینى نمى‏رسند مگر مرا به [مقام] نورانیت بشناسند. پس هرگاه چنین شد،به طور كامل به بصیرت و روشن‏بینى رسیده و در دریایى از علم فرو رفته ومرتبه‏اى از فضیلت را پیموده و بر رازى از رازها و گنجینه‏هاى پنهان خدا آگاهى یافته‏ اند.

صفحات: 1· 2