شبهه‏اى مردود 

همه این احادیث و روایات، توسل را اثبات و تأیید مى‏کنند؛ اما اگر کسى شبهه کند که این امر اختصاص به‏ زمان حیات حضرت دارد، باید جواب داد:

دلیلى براى این اختصاص وجود ندارد؛ زیرا روح بقا دارد و احساس و درک و دریافت توسط روح انجام مى‏گیرد.

دیدگاه اهل سنت و جماعت نیز چنین است که مرده مى‏شنود و حس مى‏کند و درک مى‏کند، از خیر بهره‏مند و شاد مى‏شود و از شر، ناراحت و آزرده مى‏گردد. و این امر نسبت به هر انسانى قابل تطبیق است و از همین روست که پیامبر صلى الله علیه و آله اهل قلیب را که از کفار قریش بودند در روز بدر صدا زد و فرمود: «یا عتبه، یا شیبه، یا ربیعه» به حضرت گفتند: چگونه آنها را صدا مى‏زنى در حالى‏که لاشه‏اى بیش نیستند؟ حضرت فرمود: شما شنواتر از آنها نیستید و لکن آنها قادر به پاسخگویى نمى‏باشند؛ بنابراین اگر مطلب یادشده در مورد همه انسان‏ها صادق است، چگونه در مورد بهترین، گرامى‏ترین و بزرگ‏ترینِ خلائق، درست نباشد؟

بدون شک حضرت کامل‏ترین احساس و برترین ادراک و قوى‏ترین دریافت را داراست؛ ضمن این‏که به صراحت- در روایات بسیار- اشاره شده است که حضرت کلام را مى‏شنود و سلام را جواب مى‏گوید و اعمال امت بر او عرضه مى‏شود و او در برابر بدى‏هاى امتش استغفار و در برابر خوبى‏ها، شکر مى‏گوید.

و ارزش انسان درواقع به مقدار ادراک، احساس و دریافت اوست نه به زندگى‏اش و از همین روست که مى‏بینیم بسیارى از زندگان را خداوند از احساس و دریافت محروم نموده است و از همان فکر کوتاه و ذوق ناچیز خویش نیز بهره نمى‏برند و باید آنها را در صفوف مردگان به‏حساب آورد والعیاذ باللَّه.

صحابه از پیامبر صلى الله علیه و آله، طلب شفاعت مى‏کنند

برخى چنین پنداشته‏اند که در دنیا نمى‏توان از پیامبر صلى الله علیه و آله طلب شفاعت کرد و برخى دیگر از لجوجان این امر را شرک و گمراهى مى‏دانند و به این آیه استناد مى‏کنند:

«قُلْ لِلَّهِ الشَّفاعَهُ جَمِیعاً».

این استدلال باطل است با دو دلیل، که بیانگر فهم نادرست آنان است:

۱- هیچ نصّى در کتاب و سنت وجود ندارد که طلب شفاعت از پیامبر را در دنیا نهى کرده باشد.

۲- آیه مذکور دلالت بر مدعاى ذکرشده ندارد، بلکه این آیه مانند بسیارى از آیات دیگر، بیانگر مختص بودن همه آن‏چه در ملکیت خداوند است به او، و عدم تعلقش به دیگران است به این معنى که او تصرف در آنها مى‏کند و این امر، نفى‏کننده عطاى او به هرکس که بخواهد نیست؛ زیرا او مالک ملک است به هرکس بخواهد مى‏دهد و از هرکس بخواهد مى‏ستاند و مشابه این آیه است آیه:

«لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ».

و پس از وصف خویش به مالک الملک مى‏گوید:

«تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ».

پس همان‏گونه که خدا به هرکس هرچه بخواهد مى‏دهد و از عزتى که اختصاص به خویش دارد به رسول و مؤمنین مى‏دهد، از شفاعتى که اختصاص به او دارد به انبیا و بندگان صالحش؛ بلکه به بسیارى از بندگان مؤمنش- طبق روایات صحیح متواتر- عطا مى‏کند.

چه مشکلى به‏وجود مى‏آید اگر انسان از مالکى، برخى از مایملکش را درخواست کند، به‏خصوص اگر آن مالک کریم و سائل به‏شدت محتاج و نیازمند به آن چیز باشد. آیا شفاعت چیزى جز دعا کردن است و دعا نیز مورد اذن و مقبولیت قرار گرفته، به‏خصوص اگر از جانب پیامبران و صالحان باشد، چه در زمان حیات چه پس از وفات، در قبر و چه در روز قیامت.

بنابراین، حقّ شفاعت به کسانى که پیمانى با خدا دارند عطا گردیده است و خداوند عزّ وجلّ شفاعت را درمورد هرکس که با توحید از دنیا برود مى‏پذیرد.

این سخن ثابت شده که برخى از اصحاب از پیامبر صلى الله علیه و آله طلب شفاعت کردند و پیامبر صلى الله علیه و آله نفرمود چنین درخواستى شرک است، تو باید از خدا طلب کنى و چیزى را براى او شریک قرار ندهى. و پیامبر مى‏فرمود: ان‏شاء اللَّه چنین خواهم کرد.

این روایت را «ترمذى» در سنن در باب «ما جاء فی صفه الصراط» آورده و آن را حسن دانسته است.

همین‏طور درخواست شفاعت از دیگر اصحاب نیز مطرح گردیده است.

اگر طلب شفاعت از حضرت در دنیا و در زمان حیات ایشان صحیح است مى‏توان گفت که آن امر بعد از وفات حضرت نیز اشکالى ندارد؛ بنابرآن‏چه اعتقاد اهل سنت و جماعت در مورد حیات برزخى انبیا است و پیامبر ما محمد صلى الله علیه و آله کامل‏ترین و بزرگ‏ترین آنها در این زمینه است، چراکه سخن را مى‏شنود و اعمال امت بر او عرضه مى‏شود و از خدا برایشان طلب استغفار مى‏کند و خداى را حمد مى‏کند و صلوات مصلّین به او مى‏رسد؛ حتى اگر در دورترین نقطه این سرزمین باشد، همان‏گونه که در حدیثى- که جمعى از حفاظ حدیث آن را صحیح دانسته‏اند- این مطلب آمده است: «حیاتی خیر لکم تحدثون ویحدث لکم‏ ومماتی خیر لکم تعرض أعمالکم علیّ فإن وجدت خیراً حمدت اللَّه وإن وجدت شراً استغفرت اللَّه لکم‏».

إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ‏

ما اعتقاد راسخ و محکم داریم که اصل در طلب یارى، فریاد خواهى، مسألت و صدازدن، اختصاص به خداوند دارد و در این امر هیچ شک و تردیدى نیست. خدا یاریگر، فریادرس و اجابت‏کننده دعاست و او فرموده است:

«وَ لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَنْفَعُکَ وَ لا یَضُرُّکَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّکَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِینَ وَ إِنْ یَمْسَسْکَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ».

و در آیات دیگر:

«فَابْتَغُوا عِنْدَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَاعْبُدُوهُ»؛«وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ یَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لا یَسْتَجِیبُ لَهُ إِلى‏ یَوْمِ الْقِیامَهِ»؛«أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ»؛

بنابراین همه‏گونه عبادت تنها براى خداست، و هیچ بخشى از آن را نمى‏توان به‏سوى دیگران- هرکس که باشد- جهت‏دهى کرد.

ما معتقدیم که خداوند خالق بندگان و افعال آنهاست و هیچ موجودى جز او- اعمّ از زنده یا مرده- تأثیرگذار نمى‏باشد، و هیچ‏کس با خداوند در انجام یا ترک کار یا روزى‏رسانى و زنده کردن و میراندن شریک نمى‏باشد و هیچ احدى قدرت بر انجام یا ترک کارى را مستقلًا یا با مشارکت خداوند یا در مراتب کمتر از این ندارد.

بنابراین، یگانه‏تصرف‏کننده در هستى، خداوند تعالى است و هیچ‏کس مالک چیزى نیست مگر هنگامى که خداوند به او تملیک کند و اجازه تصرف دهد؛ هیچ انسانى براى خودش- چه رسد به دیگران- مالک نفع و ضرر و مرگ و زندگى و حشر و نشر نیست مگر مواردى که خدا بخواهد و با اذن او. بنابراین، نفع و ضرر محدود به این مرزها و مقید به این شرایط است و نسبت دادن این امور به خلق از باب اسباب بودن آنها و کسب این امور است نه از باب خلق و ایجاد کردن یا تأثیرگذارى یا علت بودن آنها است. بنابراین چنین نسبت‏هایى مجازى است نه حقیقى؛ ولى مردم تعبیرات گوناگونى از این واقعیت دارند.برخى در استعمال مجاز و بیش از حد زیاده‏روى مى‏کنند و به‏گونه‏اى دچار شبهات لفظى مى‏گردند که حقیقتاً از آن برى مى‏باشند و درواقع قلب آنها تسلیم توحید محض و تنزیه خداوند تعالى‏ است.

توجه به پیامبر صلى الله علیه و آله و یارى خواستن از ایشان‏

چنان‏که ذکر شد ما اعتقاد قطعى و محکم داریم که اصل در یارى خواستن، استغاثه، صدازدن و مسألت از خداست و تنها او یارى‏کننده و فریادرس و اجابت‏گر است و خود فرموده است:

«وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ».

بنابراین هرکس از مخلوقى کمک بخواهد یا فریادخواهى کند یا صدایش زند یا از او طلب نماید- خواه زنده یا مرده- و اعتقادش این باشد که او خودش مستقلًا بدون استعانت از خدا ضرر یا نفع مى‏رساند، این فرد مشرک است. و لیکن خداوند اجازه داده است که مردم، برخى از برخى دیگر کمک بگیرند یا فریادرسى بخواهند وفرمان داده که هرکس از او کمک خواسته مى‏شود، کمک کند و هرکه مورد فریادرسى قرار مى‏گیرد به یارى او بشتابد و هرکه را صدا مى‏کنند اجابت کند و احادیث در این زمینه بسیار است که به فریادرسى درمانده، کمک محتاج و گره‏گشایى مشکلات، توصیه مى‏کند و پیامبر صلى الله علیه و آله بزرگ‏ترین انسانى است که به‏وسیله او نزد خداوند براى حل مشکلات و برآورده شدن حاجات فریادرسى مى‏شود.

چه شدت و سختى‏اى بزرگ‏تر از سختى روز قیامت، هنگامى که وقوف به طول انجامد و فشار بالا گیرد و حرارت و عرق‏ریزان مردم را احاطه کند، با اوج گرفتن این شدت و به نهایت رسیدن آن مردم به بهترین خلق خدا استغاثه جسته و او را وسیله به درگاهش قرار مى‏دهند همان‏گونه که پیامبر صلى الله علیه و آله مى‏فرماید: «وبیناهم کذلک استغاثوا بآدم‏»؛و حضرت از لفظ استغاثه استفاده مى‏کنند و همین لفظ در صحیح بخارى آمده است.

کمک‏خواهى و طلب فریادرسى از خدا به‏واسطه حضرت رسول صلى الله علیه و آله در مصائب‏

دلایل ونصوص فراوانى بر این مضمون وارد شده است که هنگام خشکسالى و نباریدن باران، مردم به حضرت پناه مى‏بردند، او را شفیع و وسیله قرار مى‏دادند و به واسطه او به خداوند استغاثه مى‏جستند، حالِ خویش را بر پیامبر صلى الله علیه و آله عرضه مى‏کردند و از بلا و گرفتارى خویش به او شکوه مى‏بردند.

مثلًا مى‏بینیم که عرب بیابانى در روز جمعه، هنگامى که حضرت مشغول خطبه نماز است فریاد مى‏زند و مى‏گوید: اى رسول خدا! اموال ما از بین رفته و راه‏ها بر روى ما بسته شده است، از خداوند بخواه که به فریاد ما برسد؛ آن‏گاه باران شروع به باریدن کرد و تا جمعه بعد ادامه یافت. آن فرد نزد حضرت آمد و عرض کرد:

خانه‏هاى ما خراب شده و چهارپایان به هلاکت افتاده‏اند و از شدت باران راه‏ها بر ما بسته شده است؛ پس حضرت دست به دعا برداشت، ابرها به‏سویى رفتند و بارش باران به بیرون شهر جهت داده شد. این روایت را «بخارى» در کتاب «الاستسقاء» باب «سؤال الناس الامام استسقاء إذا قحطوا» آورده است.

پیامبر صلى الله علیه و آله تکیه‏گاه، پناه و نگهدارنده‏

«حسان بن ثابت» (شاعر پیامبر صلى الله علیه و آله) او را ندا مى‏کند و حضرت را تکیه‏گاهى مورد اعتماد و حصنى براى پناه‏جویى مى‏شمارد:

یا رکن معتمد و عصمه لائذ

و ملاذ منتجع وجار مجاور

یا من تخیره الإله لخلقه‏

فحیاه بالخلق الزکی الطاهر

أنت النبی وخیر عصبه آدم‏

یا من تجود کفیض بحر زاخر

میکال معک وجبرئیل کلاهما

مدد لنصرک من عزیز قادر