علت به بند كشيده شدن شياطين در ماه رمضان
تحليل و بررسي روايات ديني در موضوع به بند كشيده شدن شياطين و جلوگيري از آنها در ماه رمضان دو علت را نشان مي دهد با اين توضيح كه علت دوم در طول علت اول است :

1. طبيعت پيشگيرانه روزه
روزه به طور طبيعي زمينه اي را كه شيطان بر اساس آن انسان را به گم راهي مي كشاند از بين مي برد. به تعبير دقيق تر زنجيري كه در ماه رمضان شيطان را به بند مي كشد چيزي جز خود روزه نيست . از اين رو در حديث پيامبر خدا آمده است :
ان الشيطان ليجري من ابن آدم مجري الدم فضيقوا مجاريه بالجوع ;
« شيطان در انسان جاري مي شود همچون جريان خون . پس با گرسنگي مجاري او را تنگ كنيد. »
اين حديث به روشني بر اين نكته دلالت دارد كه روزه به طور طبيعي مانع تسلط شيطان بر انسان مي شود. زنجيري كه روزه دارد نه تنها شيطان را به بند مي كشد بلكه كشش هاي نفس اماره را هم مهار مي كند آن را به اسارت درمي آورد و جلوي سلطه آن را بر انسان مي گيرد و به فرموده امير مومنان (علیه السلام) :
نعم العون علي اسر النفس و كسر عادتها التجوع ;
« گرسنگي چه خوب ياوري براي اسيركردن نفس و شكستن عادت آن است ! »
بر اين اساس همه رواياتي كه در ستايش گرسنگي و نقش آن در خودسازي و تربيت نفس وارد شده اند هدف آنها ايجاد مانع طبيعي در برابر سلطه شيطان بر انسان و نگهداري انسان از كشش ها و اغواگري هاي نفس و نيز آزادسازي نيروهاي عقلي و شكوفاسازي استعدادهاي انساني است آن گونه كه از اين دو روايت ـ كه از مجموعه احاديث اين گونه برگزيده ايم ـ روشن مي شود4. پيامبر خدا فرمود :
جاهدوا انفسكم بالجوع و العطش فان الاجر في ذلك كاجر المجاهد في سبيل الله ;
« به وسيله گرسنگي و تشنگي با نفس خويش جهاد كنيد; چرا كه پاداش آن مثل پاداش جهادكننده در راه خداست . »
نيز فرمود :
احيوا قلوبكم بقله الضحك و قله الشبع و طهروها بالجوع تصفو (تصف ) و ترق ;
« دل هاي خود را با كم خنديدن و كم خوردن زنده كنيد و آن را با گرسنگي پاك سازيد تا صاف و رقيق شود. »

2. عنايت ويژه خداوند
افزون بر پشتوانه اي كه روزه به طور طبيعي براي روزه داران جهت جلوگيري از سلطه شيطان و اغواگري هاي او پديد مي آورد اين برنامه عبادي خود به خود زمينه ساز شمول عنايت هاي خدا بر آنان مي گردد. آنچه در روايات با عنوان به بند كشيدن شياطين در اين ماه آمده است به همين نكته اشاره دارد.
به عبارت ديگر عنايت الهي گزاف نيست تا سئوال شود چرا خداي سبحان مانع سلطه شيطان نمي شود و در بقيه ماه ها بين انسان و سلطه او فاصله نمي اندازد هرگز; بلكه ريشه اين توفيق و عنايت الهي در انتخاب خود انسان و ورود او به ميهمان سراي رمضان نهفته است .