مصرف فرهنگی، بخصوص “کتاب” بخش مهمی از سبک زندگی مطلوب اسلامی‌ایرانی است. اما چرا “مصرف فرهنگی” ما ایرانیان کمتر از چیزی است که انتظارش را داریم؟

“ایرانیان” که یکی از فرهنگی‌ترین ملل جهان از نگاه ادبیات، فلسفه، هنر و قدمت تمدنی هستند؛ چه شده که اینطور به “کتاب” به عنوان نماد فرهنگ و تمدن بی توجه شده‌اند؟

به نظرم این بی توجهی حاصل این نمیتواند باشد که مردم ما دست از “فرهنگ و ادب و هنر” شسته‌اند و مثلا به اقتصاد یا سیاست چسبیده‌اند؛ بلکه برعکس دلایلی وجود دارد که علیرغم این"فرهنگ دوستی” ایرانی و اسلامی در میان ما “کتاب” جایگاه خود را نیافته، این دلائل در حقیقت شاید دلایل ساده‌ای باشند که ” مصرف فرهنگی” ما را پایین آورده و اگر راه حلی برای آن نجوییم، “فرهنگ کتاب خوانی” جایگاه مطلوب و شایسته خود را در “سبک زندگی” ما نمی یابد. دلیل این امر را می توان در گسست زنجیره “مصرف فرهنگی؛ در کشور دانست. این روزها ارتباط میان رسانه ها اعم از رادیو و تلویزیون و جراید و نشریات در حوزه کتاب قابل ملاحظه و کاربردی نیست.
اما چرا برخی از مردم علیرغم اینکه دوست دارند کتاب بخوانند؛ اما نمی خوانند یا کم میخوانند و سرانه مطالعه رضایت بخش نیست:

۱. شاید وقت ندارند: بچه‌ها تکالیف زیاد مدرسه‌ای دارند، جوانان گرفتاریهای مشکل ذهنی زندگی، و یا سرگرمی های جایگزین دارند، بزرگترها چند شغله‌اند یا مشاغلی دارند که ذهنشان را اشغال میکنند.
۲. شاید انگیزه ندارند: احساس نیاز به دانستن و بیشتر دانستن، یکی از مهم ترین خصیصه های انسان رشد یافته است. و احساس نیاز به مطالعه در برخی بسیار اندک است. البته کتاب خوب انگیزه مطالعه را تقویت میکند. موضوع کتابها به روز نیست یا مشکلی را از خواننده رفع نمیکند. یا روایت نویسنده ضعیف است و یا ویرایش و ساخت کتاب وضع خوبی ندارد و در نهایت کتاب باب دل خواننده و متناسب سطح آگاهی و دانش او تولید نمیشود.
۳. شاید پول کافی ندارند: تا کتابی بخرند زیرا درآمد متوسط جامعه کم است یا کتاب گران است یا حمایتی از مصرف کننده کتاب صورت نمیگیرد.
۴. شاید دسترسی ندارند: کتابخانه یا کتاب فروشی بسیار دور است یا اگر نزدیک است منابع آن به روز و متنوع نیست و یا راهکاری برای جستجو ندارد، زیرساخت مناسب هم برای استفاده از کتاب دیجیتال وجود ندارد.
۵. شاید سواد ندارند: متأسفانه عده‌ای هم -هر چند کم- سواد ندارند؛ یا کم سواد هستند و سواد لازم برای خواندن کتابهای مناسب شان را ندارند.
۶. شاید برای نگهداری کتاب جا ندارند: و رغبتی برای خرید کتاب ندارند؛ آپارتمانهای کوچک بیشتر محل زندگی امروز ماست. و چنین جاهایی اصلا مناسب خرید کتاب و ایجاد کتابخانه خانگی نیست. اتاق مطالعه هم طبیعتاً در این مکانهای کوچک زندگی وجود ندارد.
۷. شاید اطلاع کافی و خبر ندارند: گاهی کتاب خوبِ ارزان و مناسب هم وجود دارد، اما بسیاری از مردم “خبر” از وجودش ندارند، نظام اطلاع رسانی کتاب وجود ندارد، لیستهای مناسب کتاب اعلام نمیشود. اغلب مردم برای دانستن و بشتر دانستن آنچه می خواهند، سیر مطالعاتی مناسبی در دسترس ندارند، در تلویزیون و رادیو هم برنامه مناسب کتابخوانی و کتاب شناسی وجود ندارد و روزنامه ها هم کمک جدی نمیکنند.
۸. شاید به مطالعه عادت ندارند: وقتی به هر دلیلی از این دلایل فرد به کتاب خواندن مشغول نشود، انس نمی گیرد و به مطالعه “عادت” نمی کند. منزلت عمومی کتابخوانی هم البته بالا نیست.

برای اینکه مردم کتاب بخوانند لازم است دست به دست هم دهیم و برای موارد بالا و عوامل دیگری که از قلم افتاده چاره جویی کنیم؛ مشکلاتی که در چهار زمینه تقسیم میشوند: ۱. تولید کتاب ۲. ترویج و اطلاع رسانی کتاب ۳. توزیع مناسب کتاب و ۴. مصرف مناسب کتاب. و ارتقاء سرانه مطالعه