نشانه اهل ایمان
خداوند متعال در آیات خود یکی از نشانه های اهل ایمان را احسان و نیکی در بذل اموال اعلام کرده و در کنار ایمان به غیب و اقامه نماز، می فرماید: «پارسایان هدایت یافته، غیب را باور کرده و نماز را به پا می دارند و از نعمتهایی که برایشان ارزانی داشته ایم، در راه خدا احسان و انفاق می کنند.»(بقره/۳)
علامه طباطبایی در تفسیر آیه «ان ا… یأمر بِالعدل والاحسان» می نویسد: «احسان، خیر و نیکی رساندن به دیگری است، بدون اینکه عوض آن را از طرف مقابل توقع داشته باشد.
احسان و نیکوکاری علاوه بر اینکه مشکلات فقرا و درماندگان را برطرف می کند و محبت و رحمت را در جامعه توسعه می دهد، آثار مهمترش به خود نیکوکار برمی گردد؛ چون باعث می شود ثروت در اجتماع به گردش درآید و امنیت و رفاه عمومی پدید آید و نگرانی و اضطراب به مودت و اعتماد و اطمینان تبدیل گردد.» (تفسیرالمیزان، ج ۱۲، ص ۳۳۲) و در مقابل به ثروتمندان بی درد و کسانی که از داراییهای خود به شدت مواظبت کرده و از احسان و نیکوکاری خودداری می کنند، به عذاب دردناک وعده داده و فرموده است: « کسانی را که سرمایه ها و اموال بی شمار خود از طلا و نقره را ذخیره می کنند و در راه خدا احسان و انفاق نمی کنند، به مجازات دردناک و سختی بشارت بده!»( توبه/ ۳۴) در ادامه آیه به وضعیت اسفبار آنان در روز قیامت اشاره کرده و چگونگی مجازات آنان را بیان می کند. از منظر وحیانی قرآن، شاخص ترین ویژگی اهل ایمان سبقت در انجام کارهای خیر و احسان و انفاق است. در سوره مؤمنین، اهل ایمان را این گونه توصیف می کند: «آنان در کارهای نیک شتاب می ورزند و در انجام آن سبقت می جویند.» (مؤمنون/ ۶۱)
انفاق و احسان یک قانون عمومی در جهان آفرینش است و اساساً زندگی اجتماعی بدون نیکوکاری معنا و مفهوم ندارد. انفاق فقط در محدوده بذل اموال نیست، بلکه در حوزه تمام مواهب مادی و معنوی است و خداوند هم می فرماید که از آنچه به آنان روزی داده ایم، انفاق و احسان می کنند، اعم از مال و علم و نفوذ اجتماعی و… این خصلت نیکو یکی از ویژگیهای اهل ایمان به شمار می آید.
(تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۷۴) در هر صورت، احسان و انفاق از مصادیق نیکوکاری به شمار می روند و در قرآن بارها از آنها یاد شده است. در کلام امام صادق (علیه السلام) هم این دو لفظ مترادف و با هم به کار رفته است. وقتی «ابی وداد حناط» از امام صادق (علیه السلام) پرسید: احسان به پدر و مادر که در قرآن آمده یعنی چه؟ حضرت فرمود: «یعنی با پدر و مادر نیک رفتاری کنید و نگذارید که آنان نیازهای خود را از شما در خواست کنند. مگر خداوند نمی فرماید که شما به مقام ابرار نمی رسید، مگر اینکه از آنچه دوست دارید، انفاق کنید.» (الکافی، ج ۲، ص ۱۵۷)