معرفی كتاب المراقبات

“المراقبات” یا “اعمال السنة” یکی از تالیفات گران‌سنگ آیت حق و عرفان مرحوم آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی است که آن را به راه و روش سلف صالح و عظمای اصحاب امامیه تالیف نموده و از احادیث صحیح و گهر بار ائمه علیهم السلام، ادعیه و اوراد مخصوص به ایام و لیالی و ماه و سال از منابع موثق در آن گردآوری نموده است. نوشتن کتاب “اعمال السنة” از سنتهای علمای امامیه است و علمای شاخصی از جمله سید ابن طاووس، شیخ بهایی، شیخ اجل کلینی، محمد بن مسعود عیاشی، و شیخ الطایفة شیخ طوسی رحمة الله علیهم اجمعین کتابهای گرانقدری در این باب تالیف نموده‌اند.

جایگاه کتاب المراقبات در نزد ارباب باطن بسیار رفیع است. علامه طباطبائی مفسر کبیر قرآن، درباره این کتاب تقریظی دارند که در آن به‌شان و جایگاه این اثر گرانمایه اشاره می کنند. سطوری از تقریظ ایشان بر این کتاب اینگونه است: “این چند سطر که بر کتاب “اعمال السنة” تالیف حجت و آیت الهی، مرحوم حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی –قدس الله روحه – می نویسم، قصد ستایش این کتاب گرانسنگ و گرانقدر یا تعریف و توصیف مولف بزرگوار آنرا ندارم. چرا که این کتاب دریایی است پر از مروارید که در پیمانه نگنجد و نویسنده آن بدون شک الگوی بلند مرتبه و والا مقامی است که قدر و ارزشش با مقیاس قابل انداازه گیری نیست و همین عذر خواهی موجه کافی است و نا امیدی از دستیابی ما به هدف و رسیدن به مقصود، برای راحتی عذر خوبی است و ما را کفایت می کند…در این کتاب لطائف و تیز بینی‌هایی است که همیشه اهل ولایت الهی از آن مراقبت می کردند و ظرافتهایی در آن است که در دل سرگشتگان محبت الهی خطور کرده و جمله‌هایی در آن وجود دارد که برای اهل ریاضت در عبویت خدا به منزله لوحی برای تذکر و یادآوری است.”

و ای نفس! بدان که می توانی نزدیکی و رضایت او را در مدت یک روز بلکه در یک ساعت و یک لحظه بدست آوری. بشرط اینکه بدانی نیت تو در ترک غیر خدا و قصد دیدار او صادقانه و پاک است.

کتاب “المراقبات” به زبان عربی تالیف شده است که ترجمه‌های متعددی از آن در دسترس مشتاقان و طالبین هست. این کتاب با مقدمه مولف گرانقدر شروع شده و سپس بر اساس ماههای سال ابوابی به خود گرفته و مطالب به ترتیب ماههای سال آورده شده‌اند به این ترتیب که فصل اول به مراقبات و دستورات ماه محرم اختصاص یافته و سپس مراقبات ماه صفر، ربیع الاول، ربیع الثانی و … در پی آمده و کتاب به مراقبات ماه ذی الاحجة و یک خاتمه از مولف ختم می شود. حجیم ترین فصل کتاب به مراقبات وو وظایف سالکین الی الله در ماه مبارک رمضان اختصاص دارد که در آن مولف ارجمند به تفصیل و از سر شوق و گاها خوف الهی به سخن پرداخته که حقا در نورانیت و صفا بخشیدن به دل خواننده مشتاق، نوشتاری اثر بخش است.

در بخشی از مقدمه مولف بر کتاب، می‌خوانیم: “و ای نفس! بدان که می‌توانی نزدیکی و رضایت او را در مدت یک روز بلکه در یک ساعت و یک لحظه بدست آوری. بشرط اینکه بدانی نیت تو در ترک غیر خدا و قصد دیدار او صادقانه و پاک است. زیرا او حاضر است نه غایب، رو آورنده است نه رو گردان و مشتاق است نه غیر آن… و اگر چنین همتی نداری، با کوشش و با نرمی و مدارا یا نفس و سخت نگرفتن به خود از ضایع شدن و بیهوده گذشتن اوقات جلوگیری کن تا بدین ترتیب به انجام خیرات عادت کنی. زیرا خیر عادت است و از شر بپرهیز که پرهیز از آن عبادت است. و مبادا که همیشه در غفلت از خداوند بسر بری که در این صورت از حیوانات و از پست ترین مردم پست‌تر خواهی بود. به آسانی می‌توانی از روزهای سال مراقبت کرده و برای یک بار بعضی از اعمال سال را انجام بدهی. و من در این کتاب بطور اختصار مهمترین اعمال وارده و لازمترین مراقبات را می‌نویسم.”

تنظیم برای تبیان: حسین عسگری