امام علی (علیه السلام) فرمودند:
الحَریصُ أسیرُ مَهانَهٍ لایُفَکُّ اَسرُهُ؛

حریص گرفتار و اسیر ذلت و خواری است که اسارتش هرگز از بین نمی رود.
غررالحکم، ج 1، ص 361
شرح حدیث:
به همان صورت که قناعت مایه ی عزت و آزادگی و سربلندی است، حرص و آز و طمع نیز اسارت آور و مایه ی ذلّت و خواری است.
آنچه انسان را به «آزادگی» می رساند، مناعت طبع، بلند نظری و قناعت است و آنچه به خواری می کشد، افزون طلبی، سیری ناپذیری و زیاده خواهی است.
اسیر کجا و آزاد کجا؟
کسی که خود را از قید و بند «حرص» آزاد کند، نه گرفتار غصه و رنج به خاطر «نداشتن» است، نه مجبور می شود برای رسیدن به خواسته هایش تملق بگوید، رو بیندازد و سبک و خوار شود.
«نخواستن» انسان را «آزاد» می کند و «خواستن» به اسارت می کشاند، اسارتی همیشگی که حریص و آزمند گروگان ابدی آن است و چاره ای ندارد جز آن که خود را از این دام برهاند.
مهار کردن تمنیّات نفس و خواهشهای دل بخصوص در مسائل مالی و مادی ما را از این اسارت می رهاند.
چرا گروگان حرص و آز بمانیم وقتی که می توانیم آزاد و عزیز باشیم؟

منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی، انتشارات آستانه قدس رضوی، چاپ سوم (1391)

امام علی (علیه السلام) فرمودند:
ما لایَنبَغی اَن تَفعَلَهُ فِی الجَهرِ، فَلاتَفعَلهُ فِی السِّرِ؛

آنچه انجام دادنش در آشکارا سزاوار نیست، پس در نهان هم آن را انجام مده.
غررالحکم، ج 6، ص 91
شرح حدیث:
کارهای بد مثل غذاهای مسموم آثار زیانبار خود را دارد.
غذایی که مضّر است، فرقی نمی کند که در نهان خورده شود یا آشکارا، با علم و عمد یا از روی اشتباه و جهل. به هر حال تأثیر خود را می گذارد.
اعمال ناشایست نیز چنین است.
چه دیگران ببینند و بفهمند یا نبینند و نفهمند، گناه و کار ناشایست برای روح و فکر ما، برای سعادت و آخرت ما، برای اخلاق و شخصیت ما زیان آور است، پس انجام پنهانی یا آشکار آن فرقی نمی کند.
البته در یکی آبرو هم می رود، و در دیگری رسوایی کمتر است.
اگر هم ارتکاب نهانی خلاف و گناهی را مردم نفهمند و آبروریزی به بار نیاید، ولی… خدا و فرشتگان شاهد و ناظر که می بینند!
زشت زشت است، چه پنهان و چه آشکار.
گناه هم آفت روح و سیاه کننده ی نامه ی عمل و مایه ی عذاب آخرت است، چه آشکارا انجام شود چه در خفا.
وارستگان و فرزنگان برای پرهیز از بدی و خلاف برای خدا، ملائکه، وجدان و شخصیت خود هم حسابی باز می کنند و آنچه را از انجامش در حضور دیگران شرم دارند، پنهانی هم مرتکب نمی شوند.

منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی، انتشارات آستانه قدس رضوی، چاپ سوم (1391).

امام علی (علیه السلام) فرمودند:
آَیُّهَا النّاسُ! إتَّقُوا اللهَ الّذی إن قُلتُم سَمِعَ، وَ إن أضمَرتُم عَلِمَ؛

ای مردم! از خدایی پروا کنید که اگر بگویید می شنود، و اگر چیزی را در دل پنهان کنید، می داند.
نهج البلاغه، حکمت 194
شرح حدیث:
خلافکاران گاهی می پندارند که زیر کند که تخلف می کنند و کسی متوجه نمی شود.
اهل معصیت نیز خیال می کنند گناهانشان از چشم و علم خدا پوشیده و پنهان است.
آیا اگر بدانیم دوربینی در همه ی حالات از رفتار ما فیلم برداری می کند و ضبط صوتی همواره از مکالمات ما «نوار صوتی» تهیه می کند، به همین وضع خواهیم بود؟
توجه به این که پیوسته چشم و گوشی بینا و شنوا حرکات و سخنان ما را می بیند و می شنود، نقش مهمی در جلوگیری از خطا و گناه دارد.
موعظه ی حضرت علی (علیه السلام) همین است:
دعوت به تقوا و پروا از خدایی که هم شنوای سخن است، و هم آگاه از نهان.
او شنواترین شنوایان است (اسمع السّامعین)
و بیناترین بینندگان (ابصر النّاظرین)
اگر خدا را باور داریم، چنین باور و معرفتی نسبت به او داشته باشیم که «عالم محضر خداست، در محضر خدا گناه نکنیم. »

منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی، انتشارات آستانه قدس رضوی، چاپ سوم (1391).

امام علی (علیه السلام) فرمودند:
لاتُعاجِلِ الذَّنبَ بِالعُقُوبَهِ، وَ اترُک بَینَهُما لِلعَفوِ موضِعاً تَحرُزُ بِهِ الأجرَ وَ المَثُوبَه؛

در کیفر گناه و خطا شتاب مکن. میان گناه و کیفر فرصتی برای عفو باقی بگذار تا به سبب آن به پاداش و ثواب دست یابی.
غرالحکم، ج6، ص306
شرح حدیث:
یک خطا کار را هم می توان عفو کرد، هم به کیفر رساند.
برای هر دو مجال و فرصت هست، ولی کدام بهتر است و در کدام باید شتاب کرد؟
اگر هم تنبیه و کیفری در کار باشد، باید بر اساس سازندگی و بازدارندگی باشد، نه انتقام جویی و عداوت. پس چه جایی برای عجله و شتاب؟
البته این غیر از مواردی است که حق جامعه ضایع شده باشد و خیانت به ملّت صورت گیرد، که آنجا هر چه سریع تر و قاطع تر کیفر صورت گیرد، بازدارندگی آن نسبت به جرایم مشابه بیشتر خواهد بود.
گاهی تنبیه و عقوبت سریع مجال عفو و بخشایش را از بین می برد.
باید فرصت و زمانی باقی گذاشت تا خطاکار مجال توبه و اصلاح و جبران داشته باشد.
اگر عفو صورت گیرد، هم ثواب عفو و گذشت وجود دارد، هم رضای پروردگار.
از خدا باید آموخت، مهلت دادن و زود مؤاخذه نکردن را.
وقتی جای عفو باقی است، چه شتابی برای مجازات؟ مبادا با عجله کردن در تنبیه و عقوبت زمینه ی عفو و اصلاح از بین برود.

منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی، انتشارات آستانه قدس رضوی، چاپ سوم (1391)

امام علی (علیه السلام) فرمودند:
ثَلاثَهُ تَدُلُّ علی عُقولِ أربابِها: اَلرسّولُ وَ الکِتابُ وَ الهَدِیَّهُ؛

سه چیز نشان دهنده ی عقل و خرد صاحبان آن است: 1. فرستاده 2. نامه 3. هدیّه.
غررالحکم، ج 3، ص 343
شرح حدیث:
پایه ی قضاوت ما درباره ی دیگران اعمال و رفتار آنان است.
این که کسی تا چه حدّ خردمند یا سبک عقل است، از چند چیز فهمیده می شود که در این حدیث به سه مورد اشاره شده است.
1. پیک و قاصدی که انسان در پی انجام کاری می فرستد و به عنوان نماینده از سوی او حرف می زند یا عمل می کند.
2. نامه و نوشته که به صورت درخواست، شکایت، انتقاد، احوال پرسی، ابراز علاقه و… است، نوشته تراوش فکر و سلیقه ی هر کس است و لحن کلام و بیان و کیفیت نامه معیار خرد نویسنده است.
3. هدیه و تحفه ای که به هر مناسبتی برای کسی می فرستید یا با خودتان می برید.
همچنان که «تا مرد سخن نگفته باشد، عیب و هنرش نهفته باشد»، قاصد و نامه و هدیه نیز ارزش و شخصیت و میزان خرد انسان را نشان می دهد.

منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی، انتشارات آستانه قدس رضوی، چاپ سوم (1391)

امام علی (علیه السلام) فرمودند:
اِتَّقُوا مَعاصِیَ اللهِ فِی الخَلَواتِ؛ فَإنَّ الشّاهِدَ هُوَ الحاکُم؛

از ارتکاب نافرمانیهای خدا در خلوتها بپرهیزید؛ چرا که همان شاهد داور است.
نهج البلاغه، حکمت 316
شرح حدیث:
خدایی را که می پرستیم و سر و کارمان در دنیا و آخرت با اوست «شنوا» و «بینا» ست.
آنچه برای ما آشکار یا نهان به شمار می رود، برای خدا یکسان است.
هیچ چیز از او پوشیده و پنهان نیست. همه ی سخنان حتّی نجواهای آهسته و زمزمه ها را هم می شنود و از همه ی کارها در خلوت ترین جاها و تاریک ترین صحنه ها آگاه است.
نمی توان جایی پیدا کرد که خدا در آن جا نباشد.
نمی توان حرفی را آهسته زد که او نشود.
نمی توان کاری را مخفیانه انجام داد که او با خبر نباشد.
علم و آگاهی خداوند همه زوایا و حالات و شرایط را در بر گرفته است، حتی از نیّات درونی وانگیزه های ما هم خبر دارد.
فردای قیامت چه کسی میان مردم داوری وحکم خواهد کرد؟
همان کسی که شاهد اعمال مردم بوده است! پس نه جای انکار و حاشاست، نه می توان آن شاهد حاکم را به اشتباه و بی دقتی متهم ساخت.
نتیجه آن که: در خلوت هم نباید گناه کرد؛ چرا که چشم بینای خدا همه جا ناظر بر اعمال ماست.

منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی، انتشارات آستانه قدس رضوی، چاپ سوم (1391)

امام علی (علیه السلام) فرمودند:
قَلیلُ العِلمِ مَعَ العَمَلِ خَیرُ مِن کَثیرهِ بِلاعَمَلٍ؛

دانش اندک همراه با عمل بهتر از علم بسیار بدون عمل است.
غررالحکم، ج 7، ص 281
شرح حدیث:
هر درختی را از میوه اش می توان شناخت.
درخت علم و دانش اگر میوه ی عمل ندهد، درخت بی ثمر است.
آنچه «جوهر وجودی» انسان و «ارزش معنوی» او را آشکار می سازد، رفتار و اعمال اوست. تا کسی عمل خویش را بروز نداده باشد، قضاوت صحیح و دقیقی درباره ی او نمی توان داشت.
بعضی در پی افزودن دانسته های خویشند، اما به آن عمل نمی کنند. بعضی هم به کمترین چیزی که دانا می شوند، عمل می کنند. کدام یک برترند؟
آنچه به علم ارزش می دهد و دانا را از نادان ممتاز می سازد «عمل» است.
علم و عمل دو بال پروازند و هر کدام ناقص و آسیب دیده باشد، پرواز به نتیجه نمی رسد.
حرف زیاد می توان زد، ادعا هم بسیار می توان داشت، امّا آنچه گواه صدق سخن و درستی ادعّاست، «عمل» است. صفحات شناسنامه ی «هویّت انسان» با حروفی از عمل و کلماتی از رفتار نگاشته می شود.
حقیقت هر کس همان است که عمل می کند.
فاصله ی «بود» و «نمود» را از همین جا می توان شناخت.

منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی، انتشارات آستانه قدس رضوی، چاپ سوم (1391)

دوشنبه 18آبان، مدرسه علمیه فاطمیه شهرکرد میزبان ریاست عالی مرکز خدمات حوزه های علمیه کشور ، حضرت حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای ربانی و هیأت همراه بودند.ایشان طلاب مدرسه را تشویق به تحصیل و تهذیب نفس نمودند
و تحصیل علوم دینی رامقدمه برای ورودطلاب به صحنه های بزرگتر دانسته و حضور طلاب را درهمه عرصه هاضروری
خواندند،وهمچنین به اهمیت فضای مجازی اشاره کرده و استفاده از این فضا را برای طلاب مهم دانستند.

امام علی (علیه السلام) فرمودند:
مَن مَدحکَ بِما لَیسَ فیکَ، فَهُوَ خَلیقُ اَن یَذُمَّکَ بِما لَیسَ فیک؛

هر کس تو را به چیزی مدح و ستایش کند که در تو نیست، سزاوار است که تو را به چیزی نکوهش کند که در تو نیست.
غررالحکم، ج 5، ص 341
شرح حدیث:
فاصله ی «تملّق» تا «تهمت» گاهی به همین کوتاهی و سادگی است.
در هر دو نوعی دروغ نهفته است؛ در یکی ستایشهای دروغ، در دیگری بهتانهای دروغ که ریشه ی هر دو «عدم صداقت» است.
نباید به دروغ دل خوشی کرد هر چند دروغی که در تعریف و ستایش تو باشد؛ چرا که لذّت بردن از تملق و چاپلوسی دیگران آنان را به دروغ بیشتر تشویق می کند.
کسی که از چاپلوسی دیگران لذّت ببرد، باید انتظار شنیدن تهمتهای ناروا و عیبجوییهای بی اساس را هم داشته باشد.
متملّق برای دست یافتن به دنیا و موقعیت و مقام «مدح بی جا» می فروشد و اگر خواسته اش تأمین نشد، به «مذمت بی جا» می پردازد.
این ثمره ی خروج از مرز اعتدال است.
وقتی خصلت کسی بی صداقتی و دروغ بافی باشد، چه فرقی می کند که تو را به چیزی ستایش کند که در تو نیست یا نسبت ناروایی به تو بدهد که از آن پاک و منزّهی؟ کالای او دروغ است و مشتری دروغ ساده لوح است.
اگر می خواهید گرفتار «تهمت» نشوید، راه «چاپلوسی» را ببندید.

منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی، انتشارات آستانه قدس رضوی، چاپ سوم (1391)

امام علی (علیه السلام) فرمودند:
جُودُ الرَّجُلِ یُحَبَّبُهُ اِلی أضدادِهِ، و َبُخلُهُ یُبغِضُهُ إلی أولادِهِ؛

بخشندگی مرد او را نزد رقیبان و مخالفانش محبوب می سازد، و بخل او وی را نزد فرزندانش منفور می کند.
غررالحکم، ج 3، ص 358؛
شرح حدیث:
چرا گاهی نزدیکان دور می شوند و دوران نزدیک؟
چرا گاهی خویشان بیگانه می گردند و بیگانگان خویش؟
راز آن را در نوع رفتار و معاشرت باید جستجو کرد و دریافت که چه چیزهایی «محبوبیت» می آورد و چه عواملی «نفرت» و«گریز» پدید می آورد.
جود و بخشندگی عامل جذب است در هر که باشد.
بخل هم صفتی گریزاننده است در هر کس که باشد. اگر دوستان و خویشاوندان شاهد بذل و بخشش نباشند، کم کم فاصله می گیرند و رابطه ها را می کاهند و بیگانگان اگر خیر و احسان و جود ببینند، جذب می شوند.
این خصلت انسان است که برده و بنده ی احسان می شود.
بنده ی حلقه به گوش ار ننوازی برود
لطف کن لطف که بیگانه شود حلقه به گوش
این تأثیر و قاعده و قانون، در خانواده و نسبت به فرزندان هم وجود دارد. کسی که به همسر و فرزندانش برسد و سخاوتمندانه برخورد کند، محبوبیت پیدا می کند و اگر اهل بخل و امساک باشد، از او بیزار می شوند و چه بسا آرزوی مرگش را کنند تا پس از او به نوایی برسند.
«جود» کلید دوستی و محبّت است.
«بخل» هم قفل رابطه ها و مهرورزیهاست. مبادا آن جا که باید جود کنیم، بخل ورزیم و درهای گشوده را هم قفل کنیم.

منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی، انتشارات آستانه قدس رضوی، چاپ سوم (1391)