حيا از منظر قرآن کريم و روايات

هنگامي که خداوند متعال انسان را آفريد، او را به حال خود رها ننموده و از مکتب انبياء الهي که نشأت گرفته از سرچشمه ي وحي الهي است بهره مند نمود. در اين راستا، پيامبران (صراط مستقيم) و يا به عبارتي راه سعادتمندي و تقرّب به خداوند را به او نشان داده و در اين مسير مشغول هدايتش و پيوسته مقصد نهايي که در يک کلمه (قرب الي الله) است را برايش بازگو مي نمودند. علاوه بر مکتب نبوت خداوند بر انسان منت نهاد و مکتب امامت که دنباله رو مکتب انبياء و پيامبر عظيم الشأن اسلام است، براي هدايت و سعادتمندي او قرار داد. از سوي ديگر علاوه بر هدايت بيروني، خداوند انسان را به قواي در درون مجهز ساخت، که در صورت
بکارگيري آن و استفاده صحيح از آن، گام مهمي در جهت به کمال رسيدن و سعادتمندي او مي باشد. از جمله اين قوا و سرمايه ي ارزشمند که ريشه در فطرت آدمي دارد، (حيا و شرم) است.
در قرآن کريم آيات متعددي اشاره به اين گوهر ارزشمند و موهبت الهي دارد و خداوند عزيز براي اعتلاي شخصيت انسان ها و سلامت و امنيت خانواده و جامعه و رسيدن آنان به کمال دعوت به حيا نموده که پاره اي از آيات شريفه را بر مي رسيم.
هنگامي که شيطان آدم و همسرش را وسوسه کرد در قرآن کريم چنين آمده است: (و به اين ترتيب، آن ها را فريب (از مقامشان) فرود آورد و هنگامي که از آن درخت چشيدند، اندامشان (عورتشان) بر آن ها آشکار شد و شروع کردند به قراردادن برگ هاي (درختان) بهشتي بر خود، پروردگارشان آن ها را ندا داد که: (آيا شما را از آن درخت نهي نکردم؟ و نگفتم که شيطان براي شما دشمن آشکاري است ) (اعراف / آيه 22) يکي از آن دو زن که به حالت حيا راه مي رفت نزد موسي آمد و گفت: پدرم (شعيب) تو را مي خواند تا مزد آب دادنت را بدهد (قصص / آيه 25) (فجاءته احداها تمشي علي استحياء)
از جمله نتايج و بازتاب هاي مهم که شرط اول حيا مي باشد، اين است که انسان مي خواهد خود را از زشتيها بپوشاند و عيبهاي خود را مخفي نمايد و يا به عبارتي از اينکه زشتيهايش آشکار شود، خجالت مي کشد و در اين صورت حالت (حيا و شرم) در او پديدار مي گردد. البته حالت استحياء و حيا ورزيدن به کليه افعال و جوارح انسان مربوط مي شود و شامل راه رفتن، سخن گفتن، نگاه کردن، غذا خوردن، خوابيدن و عبادت کردن نيز مي گردد.
* اما يکي از مصاديق حيا در کلام مقدس الهي که دستوري براي تمامي انسان هاست (پوشاند شرمگاه) است.
از جمله آموزه هايي که در قرآن کريم مورد تأکيد قرار گرفته و از نشانه هاي امنيت و بقاي خانواده و استحکام جامعه و بنيان ارزش ها و هنجارهاي اسلامي به حساب آمده مسئله ي (حجاب و پوشش) مي باشد. شايان ذکر است مسئله حجاب و پوشش تنها اختصاص به زنان ندارد، بلکه از آن جايي که ساختار وجودي و خلقت زن توأم با ظرافت هاي ويژه اي است، رعايت آن در مورد بانوان از حساسيت و منزلت و جايگاه رفيعي برخوردار است. در عين حال مردان نيز موظف به رعايت پوشش صحيح اسلامي هستند و اين نشانگر حيا و شرم در آن ها از خدا و بندگان خداست.
در اين راستا در قرآن کريم چنين آمده است (به مومنان بگو چشم هاي خود را ( از نگاه به نامحرمان) فرو گيرند، عفاف خود را حفظ کنند، اين براي آنان پاکيزه تر است، خداوند از آنچه انجام مي دهند آگاه است) (سوره نور / آيه 30)
همچنين مي فرمايد:
(و به زنان با ايمان بگو چشم هاي خود را (از نگاه هوس آلود) فرو گيرند، و دامان خويش را حفظ کنند و زينت خود را، چيز آن مقدار که نمايان است، آشکار ننمايند، و اطراف روسري هاي خود را بر سينه خود افکنند (تا گردن و سينه با آن پوشانده شود) و زينت خود را آشکار نسازند، مگر براي شوهرانشان…) (سوره نور / آيه 31)
اظهار و مراد از زينت زنان، مواضع زينت است، زيرا که اظهار خود زينت از قبيل گوشواره و دست بند حرام نيست، پس مراد از اظهار زينت، اظهار محل آن ها است.
در خصوص (حياي چشم) رسول الله (ص) فرمودند: (نگاه به نامحرمان، تيري زهرآلود از ناحيه ي شيطان است، هرکس از ترس خدا آن را ترک گويد، خدا به او ايماني مي دهد که شيريني اش را در دل احساس کند).
و باز مي فرمايد: (هرگز زني با مردي خلوت نکند، جز اين که نفر سوم آن ها شيطان خواهد بود).
امام علي (عليه السلام) در خصوص کنترل نگاه فرمود (حفظ نگاه مايه ي آرامش دل و کاهش حزن و اندوه است)؛

صفحات: 1· 2