صله رحم
حضرت فاطمه (علیها السّلام) فرمودند:
جَعَلَ اللهُ… صِلَةَ الأرحامِ مَنشَأةً فیِ العُمرِ و مَنماةً لِلعَدَد؛
خداوند صله رحم و پیوند و نیکی به خویشاوندان را سبب طول عمر و مایه ی رشد تعداد آنان قرار داد.
العوالم، ج 11، ص 470
شرح حدیث:
در یکی از سخنان والای حضرت فاطمه (علیها السّلام) که به فلسفه ی تشریع برخی از احکام الهی و آداب و سنن دینی اشاره شده، حکمت وجوب صله ی رحم نیز افزایش عمر و تکثر و رشد خویشاوندان به شمار آمده است.
صله ی رحم توصیه ی قرآن و سفارش پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم است.
پیوند خویشاوندی از قوی ترین پیوندهاست. حفظ این رابطه و تقویت آن سبب می شود افراد فامیل از حال هم باخبر باشند، در غم و شادی شریک یکدیگر شوند و به همدیگر مساعدت و یاری برسانند.
صله ی رحم عمر را طولانی و روزی را افزایش می دهد و موجب رضای خداوند است. صله ی رحم تنها رفت و آمد به خانه ی بستگان نیست، بلکه یاری و کمک به آنان و همدردی در سختیها و مشارکت در کارهاست.
فرهنگ قرآنی با دعوت به این سنّت حسنه رشته های پیوند میان افراد را استوار می سازد. بدون آن افراد فامیل از هم بیگانه و بی خبر می شوند.
و محبّتها نیز به تدریج کاسته می شود و روح همبستگی از بین می رود.
این سنت شایسته و برنامه ی اجتماعی را پاس بداریم و به خویشاوندان رسیدگی کنیم و از حالشان بی خبر نباشیم.
منبع: حکمت های فاطمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از حضرت فاطمه (علیها السّلام)) ، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم (1390)
عبادت خالص
حضرت فاطمه (علیها السّلام) فرمودند:
مَن اَصعَدَ إلَی اللهِ خالِصَ عِبادَتِهِ، اَهبَطَ اللهُ اَفضَلَ مَصلَحَتِه؛
هر کس عبادت خالص خود را به سوی خداوند بالا فرستد (و پیشکش آستان او کند)، خدا هم بهترین مصلحت خود را بر او فرو می فرستد.
مجموعه ورّام، ج 2، ص 108
شرح حدیث:
اگر گفته اند: «از تو حرکت، از خدا برکت» در زمینه ی مسائل عبادی و معنوی هم چنین است.
خداوند عبادتهای ریایی و متظاهرانه را قبول نمی کند. اصلاً چنین عبادتی حالت «صعود» ندارد و بالا نمی رود و در حد و مرتبه ی زمین و مادیات و نفسانیات باقی می ماند.
اما پروردگار خلوص در عبادت را می پذیرد و پاداش می دهد.
اخلاص بالی می شود که اعمال را به پرواز در می آورد و تا عرش خدا می برد. کسی که بخواهد عبادتش پذیرفته ی خالق گردد، باید آن را به «اخلاص» مجهز کند تا زمینه ی صعود داشته باشد.
خدا کریم است و به اقتضای کرم خویش آنچه را به مصلحت بنده ی مخلص خود بداند به او عطا می کند و از خزانه ی غیب و گنجینه ی جود خود به بنده اش ارزانی می دارد.
انجام عمل خالص و عبادت بی ریا بسی دشوار است.
عاملان گاهی در باتلاق ریا می افتند و اعمال گاهی به تظاهر و مردم فریبی و دنیاخواهی آلوده می شود.
مخلصان هم به تعبیر روایات در «خطر عظیم» اند و ابلیس وسوسه گر پیوسته می کوشد تا نیتها را خراب و اعمال عبادی را آلوده به ریا کند.
اگر بنده عبادت خالص به درگاه خدا بفرستد، او بهترین صلاح و مصلحت را به وی می بخشد.
منبع: حکمت های فاطمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از حضرت فاطمه (علیها السّلام)) ، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم (1390)
میهمان
پیامبراکرم (صلى الله علیه وآله) فرمودند:
اِذا اَرادَ اللهُ بَقَوْم خَیْراً اَهْدَى اِلَیْهِمْ هَدِیَّةً.
قالُوا وَما تِلْکَ الْهَدِیَّة؟
قالَ: اَلضَّیْفُ؛
هرگاه خداوند خیر و سعادت کسانى را بخواهد هدیه اى به آنها اهدا مى کند. عرض کردند چه هدیه اى؟ فرمود: میهمان.
بحارالانوار، جلد 15، صفحه 241.
شرح حدیث:
آرى میهمان هدیه پروردگار است هدیه اى است پر ارزش و گرامى. اما در دنیاى مادى که همه عواطف تحلیل رفته، میهمان مفهومى ندارد. بلکه یک موجود مزاحم و بیگانه و عزیز بى دلیل است، لذا کمتر دیده مى شود کسى به میهمانى برود یا دیگرى را به میهمانى دعوت کند مگر این که روابط مادى و تجارى و سیاسى آنها ایجاب کند.
در حالى که در کشورهاى اسلامى و در میان خانواده هایى که سنن دینى نزد آنها زنده است، میهمان، هرچند هیچ گونه آشنایى نداشته باشند عزیز و گرامى است و هدیه خدا.
اگر چنین باشی فرد با ایمانى هستى.
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرمودند:
اِذا سَرَّتْکَ حَسَنُکَ وَسائَتکَ سَیِّئُتُکَ فَاَنْتَ مُؤْمِنٌ؛
هنگامى که کار نیکت تو را خوشحال و کار بدت تو را ناراحت کند فرد با ایمانى هستى.
نهج الفصاحه، صفحه 41.
شرح حدیث:
اسلام مى گوید همه با فطرتى پاک متولّد مى شوند، فطرت ایمان و عشق به نیکى ها، آلودگى ها و گناهان ممکن است تدریجاً روح و جان انسان را تحت تأثیر خود قرار دهد و به رنگ خود درآورد، و بکلى منقلب سازد؛ اما تا آن زمان که انسان نسبت به نیکى ها علاقمند و از بدى ها متنفر است معلوم مى شود که هنوز روح ایمان و فطرت پاک نخستین در او باقى است.
بیچاره مردمى که نه تنها از اعمال بدشان ناراحت نمى شوند، بلکه به آن هم افتخار مى کنند؛ و یا هنگامى که فداکارى، نیکوکارى، گذشت و عدالتى نشان مى دهند نشان مى دهند احیاناً از کرده خود پشیمان هم مى شوند آنها افراد بى ایمانى هستند.
کلید تمام بدیهاست
پیامبراکرم (صلى الله علیه وآله) فرمودند:
اِجْتَنِبِ الْخَمْرَ فَاِنَّها مِفْتاحُ کُلِّ شَرٍّ؛
از شراب بپرهیز که کلید تمام بدیهاست.
نهج الفصاحه، صفحه 1.
شرح حدیث:
با این که در زمینه آثار زیان بار شراب کتاب ها و مقالات فوق العاده زیاد نوشته شده، و اثرات مرگبار آن روى دستگاه هاى عصبى، قلب، عروق، جهاز گوارش، کبد، کلیه ها و تمام اورگانیزم بدن تشریع شده و نتایج شوم آن در ایجاد حوادث دردناک اجتماعى با آمار و ارقام تکان دهنده مورد بررسى هزاران دانشمند و مغز متفکر انسانى قرار گرفته، امار جمله اى به کوتاهى و جامعیّت حدیث ارزنده پیامبر بزرگ ما نمى توان پیدا کرد که همه حقایق را در یک جمله کوتاه بیان فرموده است.
آرى، شراب کلید همه بدى ها، زشتى ها و بدبختى هاست.
حدیثی از پیامبر و دلالت آن بر امامت دوازده امام شیعه
پیامبراکرم (صلى الله علیه وآله) فرمودند:
لا یَزَالُ هذَا الدِّینُ عَزِیزاً مَنِیعاً إلَى إثْنى عَشَرَ کُلُّهُمْ مِنْ قُرَیْش؛
این دین همواره سربلند و از دست دشمنان در امان خواهد بود تا دوازده تن آن را رهبرى کنند که تمام آنها از قریش هستند.
از کتاب تیسیر الوصول، نوشته زبیدى شافعى.
شرح حدیث:
در موردى خلفاى دوازده گانه پیامبر(صلى الله علیه وآله) در معتبرترین کتب اهل تسنن همانند «صحیح بخارى» و «صحیح مسلم» و «صحیح ترمذى» و «صحیح ابو داوود» و «مسند احمد» و کتب فراوان دیگر احادیث صریح و روشنى نقل شده و تعداد مجموع این احادیث از طرق شیعه و اهل تسنن را به 271 حدیث برآورد کرده اند! و جالب این است که احادیث فوق را بر هیچ کس از کسانى که بعد از پیامبر(صلى الله علیه وآله) رهبرى مسلمانان یا حکومت آنها را برعهده داشتند جز امامان دوازده گانه شیعه نمى توان تطبیق نمود زیرا نه خلفاى چهارگانه نخستین و نه خلافى بنى امیه و نه بنى عباس هیچ کدام مصداق این حدیث نیستند، و لذا دانشمندان اهل تسنن در تفسیر این حدیث معتبر به دردسر عجیبى افتاده اند ولى در مکتب شیعیان اهل بیت تفسیر آن کاملا روشن است.
طبیب واقعى
پیامبراکرم(صلى الله علیه وآله)فرمودند:
اَلطَّبِیب اللهُ وَلَعَلَّکَ تَرْفِقُ بِأَشْیاء تَخْرِقُ بِها غَیْرَکَ؛
طبیب واقعى خداست و شاید چیزهایى براى تو خوب باشد که دیگران از آن زیان مى بینند.
نهج الفصاحه، صفحه 406.
شرح حدیث:
حوادثى که در زندگى انسان رخ مى دهد «گاهى» از سوء تدبیر و سوء انتخاب یا سوء نیست اوست و بسیارند حوادث دردناکى که این چنین هستند.
ولى گاهى حوادث ظاهراً نامطلوبى رخ مى دهند که هیچ یک از این عوامل موجب آن نشده اند و در واقع حکم داروهایى را دارند که طبیب واقعى یعنى خداوند براى بندگان خود تجویز کرده است، این داروها اگر چه تلخند ولى اثر درمانى مهمى دارند، گاهى زنگ بیدار باش، گاهى وسیله توجه به ضعف و ناتوانى انسان و گاهى باعث برطرف شدن غرور اوست.
تقیّه
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)فرمودند:
بِئْسَ الْقَوْمُ قَوْمٌ یَمْشِى الْمُؤْمِنُ فیهِمْ بِالتَّقِیَّةِ وَالْکِتْمانِ؛
آنها که فرد مؤمن ناچار است در میان آنان با تقیّه و کتمان زندگى کند بد مردمى هستند!
نهج الفصاحه.
شرح حدیث:
تقیّه و کتمان معمولا از این جا ناشى مى شود که یک اکثریت خود خواه اجتماع مانع از آن مى شود که اقلیّت صالح افکار خود را ابراز کند و عقاید خود را بازگو نماید، مسلّماً چنین جامعه اى جامعه سعادتمندى نخواهد بود، در یک جامعه اسلامى و انسانى باید افراد صالح این حق را داشته باشند که عقاید خود را بدون تقیّه و کتمان در معرض افکار عمومى بگذارند و عوام مردم نه تنها نباید سد راه چنان افرادى شوند، بلکه علاوه بر احترام به آزادى فکر در مسیرهاى سازنده، امکانات پرورش و به ثمر رساندن بن افکار را فراهم سازند.
نشانه شخص با ایمان
پیامبراکرم(صلى الله علیه وآله) فرمودند:
إذا رَأَیْتُمُ الْمُؤْمِنَ صَمُوتاً فَادْنُوْا مِنْهُ فَإنَّهُ یُلْقِى الحِکْمَةَ وَالْمُؤْمِنُ قَلِیلُ الْکَلامِ کَثِیرُ الْعَمَلِ وَالْمُنافِقُ کَثِیرُ الْکَلامِ قَلیلُ الْعَمَلِ؛
هنگامى که شخص با ایمان را خاموش یافتید به او نزدیک شوید که سخنان حکمت آمیز از او خواهید شنید - افراد با ایمان کم حرف و پرکارند ولى منافقان پر سخن و کم عملند!
از کتاب تحف العقول، صفحه 296.
شرح حدیث:
نیروى انسانى نامحدود و پایان نیافتنى نیست، به همین دلیل هنگامى که انرژى هاى انسان در یک مسیر زیاد به کار افتند در جاى دیگر گرفتار کمبود مى گردد، بنابراین جاى تعجب نیست که افراد پرگو و پر حرف افرادى کم عمل و کم کار هستند.
پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) که در هرجا و در همه چیز طرفدار اثر مثبت است نشانه افراد با ایمان را تلاش در راه عمل، به جاى سخن، مى داند، در حالى که براى افراد منافق صفتى عکس آن قائل است.
بهترین دست ها
پیامبراکرم (صلى الله علیه وآله)فرمودند:
اَلأَیْدِى ثَلاثَهٌ: سائلَةٌ وَمُمْسِکَةٌ وَ مُنْفِقَةٌ وَخَیْرُ الأَیْدِىْ مُنْفِقَه!؛
دستها سه گونه اند: دست گیرنده، و دست نگهدارنده، و دست دهنده، و بهترین دست ها دست دهنده است!
تحف العقول، صفحه 32.
شرح حدیث:
اسلام سعى دارد پیروان خود را با همّتى بلند و کوششى و تلاشى وسیع و عاطفه اى پرمایه پرورش دهد، و به همین دلیل به همه پیروان خود توصیه مى کند تا مى توانند از کسى چیزى نخواهند و دست تمنى پیش کسى دراز نکنند، نه فقط از کسى چیزى نخواهند، آنچه را دارند نیز در انحصار خود قرار ندهند، بلکه تا مى توانند از آن در اختیار دیگران بگذارند و روى همین جهت در حدیث فوق مى خوانیم بهترین دست ها دست دهنده است.